افول (نمایش نامه)

«افول» ادای دینی‌‍‌ست به نمایشنامه‌ی«دشمن مردم» اثر ایبسن؛ اکبر رادی با تماشای «خانه‌ی عروسک» اثری از همین نویسنده به نمایشنامه‌نویسی علاقه‌مند شده بود. بی‌اغراق رادی با تاثیرپذیری از بهترین اثر ایبسن، یکی از بهترین نمایشنامه‌های خود را پیش روی ما گذاشته است. با این حساب این کتاب را می‌توان به‌عنوان نمونه‌ی اعلایی از تاثیرپذیری سازنده‌ی یک هنرمند از شاهکار هنرمندی دیگر دانست که به‌خوبی با فرهنگ و زمانه‌ی خود آداپته شده است. این نمایشنامه‌ی پنج‌پرده‌ای در ابتدای دهه‌ی چهل نوشته شده و یک دهه بعد رادی به سنت معمول آثار خود بازبینی و اصلاحاتی را در راستای صیقل‌زدن و ارتقای کیفی، در آن اعمال کرده است. رادی در این نمایشنامه با استفاده از پرداختی واقع‌گرا، بازتاب‌دهنده‌ی جامعه‌ی ایرانی در میانه‌ی سده‌ی گذشته در جغرافیای شمال کشور است. داستان نمایشنامه‌ی «افول» از این قرار است: مهندس جهانگیر معراج، بااینکه داماد یکی از زمین‌داران بزرگ روستای نارستان در شمال ایران است، برخلاف میل پدرزنش (عماد فخشامی)، نه‌تنها برای آن‌ها چاهی حفر می‌کند، بلکه می‌کوشد از طریق سخن‌گفتن برای روستاییان، آن‌ها را نسبت به مسائل پیرامون‌شان آگاه کند. همچنین با همکاری معلم، مدیر مدرسه، پزشک روستا و چند نفر از اهالی، مدرسه‌ای برای روستا بسازند. این اقدامات چندان به مذاق غلامعلی کسمایی دیگر مالک بزرگ و صاحب‌نفوذ منطقه، خوش نیامده و برای اینکه مهندس را از اقداماتش منصرف کند دست به خشونت زده و حتی قتلی اتفاق می‌افتد. فرخ برادرزاده و داماد کسمایی نیز شرمگین از اقدامات عمویش به مهندس معراج می‌پیوندد و... بدین‌ترتیب داستان پرافت‌وخیز نمایشنامه حول محور چالش‌های میان صاحبان قدرت روستا و جوانان روشن‌فکری که خواستار تغییرند پیش می‌رود و.... اکبر رادی در «افول» یکی از زیباترین قصه‌های خود را بستری برای بازتاب‌دادن اتفاقات روزگار خود قرار می‌دهد. او با نشان‌دادن طبقات مختلف جامعه و شکافýهایی که میان آن‌ها دیده ‌می‌شود. به طرح ایده‌ی ناکامی جنبش‌های اجتماعی در دهه‌ی چهل و آسیب‌شناسی آن می‌پردازد. این درست که اکبر رادی با طیف شخصیت‌های روشن‌فکر داستان همدلی می‌کند، اما توانسته با فاصله‌گرفتن از آن‌ها فضای رئالیستی اثر خود را حفظ کند.