«خلاصه پنج کتاب درباره‌ی فوتبال» اثری است به قلم فریبا جمور که انتشارات حتمی آن را به چاپ رسانده است. فوتبال زندگی است. محبوبیت فوتبال بین تمامی ورزش‌ها و در همه‌ی ادوار تاریخ، برای همگان آشکار و هویداست و حتی در بعضی کشورها از محبوبیت هم پا فراتر گذاشته و بخش جدانشدنی از زندگی مردم است.

شاید غیرقابل‌پیشبینی بودن این ورزش آن را بیش از هر چیزی شبیه به زندگی کرده، اما در این کتاب خواهیم خواند که از دل این غیرقابل پیش‌بینی بودن چگونه می‌توان برنامه‌ای مدون برای اقتصاد، فرهنگ، سیاست و حتی علم الگوبرداری کرد.

در این کتاب، مرور خواهد شد که چرا فوتبال به این تجارت بزرگ بی‌رقیب تبدیل شده است.

زندگی مربیان و بازیکنان بزرگ پیامی برای هرکدام از ما دارد که شاید منتظر شنیدنش برای ادامه‌ی راه زندگی‌مان بودیم: «با شکست کنار بیا و تسلیم نشو.»

کتاب‌های چکیده‌شده در این اثر عبارت‌اند از:

کتاب اول: تئوری بازی، یک تئوری زیبا و شگفت‌انگیز

کتاب دوم: ریاضی فوتبال

کتاب سوم: فوتبال اقتصاد

کتاب چهارم: کلاس کاپیتان

کتاب پنجم: رهبری

امروزه فوتبال از یک ورزشِ صرف خارج شده و اهمیتی چندگانه در اقتصاد، فرهنگ، جامعه و... پیدا کرده است؛ مثلاً برای اینکه بفهمیم، چگونه فوتبال به ما کمک می‌کند تا اقتصاد را بهتر درک کنیم؛ یکی از وظایف اساسی در اقتصاد، تجزیه و تحلیل نحوه‌ی تصمیم‌گیری افراد است. زمین فوتبال، محیطی عالی برای مطالعه‌ی چگونگی تأثیر فشار اجتماعی بر تصمیم‌گیری ما را فراهم می‌کند. برای مثال، حمایت تماشاگران از تیم میزبان، فشار اجتماعی را بر داور اعمال می‌کند. از آنجایی که بازی‌های حرفه‌ای حتی تا 100 هزار نفر تماشاچی دارد، این فشار می‌تواند طاقت‌فرسا باشد و منجر به سوگیری شود.

ارزیابی اخیر از داده‌های بازی‌های فوتبال اسپانیا را در نظر بگیرید. این ارزیابی نشان داده است زمانی‌که پاداش‌ها برای برنده شدن در بازی (مثلاً در فینال مسابقات) بالاتر است، سوگیری داور نسبت به تیم میزبان به همان اندازه افزایش می‌یابد. پس پاداش تیم میزبان روی داور نیز تأثیر دارد.

میانگین آماری زمان مصدومیت، 93/2 دقیقه در نیمه دوم بازی است و اگر تیمی بیش از 1 امتیاز پیش بیفتد یا اگر مساوی باشد به‌ندرت تغییر می‌کند. بااین‌حال، اگر مسابقه نزدیک باشد، زمان مصدومیت به‌شدت متفاوت است. برای مثال، اگر تیم میزبان با 1 گل جلوتر باشد، وقت اضافه‌ی مجدد در پایان نیمه، به منظور جبران زمان ازدست‌رفته به‌دلیل مصدومیت یا سایر وقفه‌ها، 29 درصد کمتر از میانگین 1 یا 2 دقیقه است.

وقتی تیم میزبان با 1 گل عقب است، زمان مصدومیت 35 درصد بالاتر از میانگین است ـ تقریباً 4 دقیقه اضافی!

در نتیجه زمانی‌که نتایج بازی به هم نزدیک است زمان مصدومیت اهمیت پیدا می‌کند، یعنی اگر اختلاف امتیاز بیشتر از 1 گل باشد، داور مرتباً از تیم میزبان حمایت می‌کند، به این معنی که فشار اجتماعی می‌تواند ناخودآگاه بر افرادی که تنها کارشان بی‌طرف ماندن است تأثیر بگذارد.

بااین‌حال، راه‌هایی برای تأثیرگذاری بر بازی بدون حضور واقعی در زمین وجود دارد، مانند تشویق، سوت‌ زدن، هو کردن و آشوبگری. در آخرین مرحله، متوجه می‌شوید که چگونه این اعمال روی طرفداران تیم دیگر نیز تأثیر می‌گذارد.

قسمتی از کتاب خلاصه پنج کتاب درباره‌ی فوتبال:

کشورهای اروپای غربی، چون بهترین شبکه را دارند بر فوتبال حکومت می‌کنند. در سه دوره اخیر جام جهانی، تیم‌هایی که اول، دوم و سوم شدند همگی از اروپای غربی بودند، به استثنای آرژانتین در سال 2014.

چرا تیم‌های اروپای غربی این‌قدر مسلط هستند؟ یک دلیل مهم این است که اروپای غربی تا چه حد شبکه‌ای است.

تماشاگر جام جهانی 2006 در آلمان می‌تواند در کمتر از دوساعت‌و‌نیم به هر یک از حدود 20 کشور ـ که در مجموع 300 میلیون نفر را در خود جای داده است ـ پرواز کند. این شبکه فوق‌العاده متراکم است. تفاوت را با ژاپن و کره‌جنوبی، کشورهای میزبان در سال 2002 در نظر بگیرید. جدا از یکدیگر، هیچ کشور فوتبالی قابل‌توجهی در این نزدیکی نیست.

این اثر شبکه‌ای امکان انتقال آسان دانش و بهبود سریع را فراهم می‌کند.

پس از قهرمانی در جام جهانی 2014، یوآخیم لو، سرمربی تیم ملی آلمان توضیح داد که چگونه آلمانی‌ها پس از یک دوره‌ی سخت در دهه‌ی 2000 بازسازی شدند. آن‌ها یاد گرفتند که چگونه از اسپانیایی‌ها و هلندی‌ها بهتر پاس بدهند و با تماشای لیگ برتر سرعت بازی خود را بهبود بخشیدند.

باشگاه پیشرو آلمان، بایرن مونیخ، لوئیس فن خال را قبل از جایگزینی او با متفکر برجسته اسپانیایی، پپ گواردیولا، به خدمت گرفته بود.

خود گواردیولا گفته است: «ایده‌ها متعلق به همه است و من تا جایی که توانستم آن‌ها را دزدیده‌ام.» و در هیچ کجای دنیا به اندازه اروپای غربی ایده‌های زیادی برای سرقت وجود ندارد. پس این شبکه‌سازی تاکنیک‌های فوتبال، اروپا را کجا گذاشته است؟

درحال‌حاضر، همه‌ی کشورهای برتر اروپایی بازی‌ای را انجام می‌دهند که در آن هیچ بازیکن متخصصی وجود ندارد. در عوض، هر بازیکن تیم شبیه یک هافبک پاس است. آلمان بازی پاس هلندی و اسپانیایی را گرفت و آن را بهبود بخشید. برای مثال، در جام جهانی 2014، آلمان بیشترین پاس را در بین هر تیمی از سال 1996 داد. دروازه‌بان آن‌ها، مانوئل نویر، دو پاس بیشتر از لیونل مسی مهاجم آرژانتینی داده بود.

درحال‌حاضر، پس از آن، اروپا همچنان بر فوتبال مسلط است. اما آینده این ورزش چیست؟