از ‌زمانی ‌که گوتنبرگ، در قرن پانزدهم میلادی نخستین دستگاه چاپ حروف متحرک را ابداع کرد، صنعت چاپ تحولی بنیادین در تاریخ بشریت رقم زد. کتاب به‌عنوان رسانه‌ای ارزان‌تر و در دسترس‌تر، امکان آموزش، آگاهی‌بخشی و گسترش اندیشه‌ها را فراهم آورد. اما گذر زمان و پیشرفت فناوری سبب شد که شیوه‌های چاپ نیز دگرگون شوند. امروز دو روش عمده برای چاپ کتاب وجود دارد: چاپ آنالوگ و چاپ دیجیتال. هر کدام از این روش‌ها ویژگی‌ها، مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند.
چاپ آنالوگ به معنای کلی، هر نوع چاپی است که در آن برای انتقال تصویر و متن به روی کاغذ از یک واسطه‌ی فیزیکی مانند پلیت، زینک یا کلیشه استفاده می‌شود. رایج‌ترین نوع چاپ آنالوگ در حوزه‌ی نشر کتاب، چاپ افست است.
چاپ افست از اوایل قرن بیستم به‌تدریج جایگزین روش‌های قدیمی‌تر شد. در این روش، متن و تصاویر ابتدا روی یک پلیت فلزی منتقل می‌شوند، سپس این پلیت مرکب را به روی یک لاستیک مخصوص (بلنکت) می‌زند و درنهایت تصویر از بلنکت به کاغذ انتقال پیدا می‌کند. این فرآیند غیرمستقیم باعث می‌شود کیفیت چاپ بالا، یکنواختی رنگ عالی و سرعت قابل‌توجهی به دست آید.
دهه‌های متمادی، چاپ افست ستون فقرات صنعت نشر کتاب بود. چاپخانه‌های بزرگ با دستگاه‌های عظیم افست میلیون‌ها نسخه از کتاب‌های پرفروش را تولید می‌کردند. مزیت اصلی این روش، اقتصادی بودن آن در تیراژ بالا بود؛ هرچه تعداد نسخه‌های چاپ‌شده بیشتر می‌شد، هزینه‌ی تمام‌شده برای هر کتاب کاهش می‌یافت.
با انقلاب دیجیتال در اواخر قرن بیستم، تحولی دیگر در صنعت چاپ رخ داد. چاپ دیجیتال به معنای انتقال مستقیم داده‌های دیجیتالی از رایانه به دستگاه چاپگر است، بدون نیاز به پلیت یا واسطه‌ی فیزیکی. پرینترهای لیزری و جوهرافشان نمونه‌های آشنای چاپ دیجیتال‌اند، اما در حوزه‌ی نشر کتاب، دستگاه‌های صنعتی دیجیتال با قابلیت چاپ در اندازه‌های بزرگ‌تر و کیفیت نزدیک به افست توسعه یافته‌اند. 

 

چاپ دیجیتال امکان چاپ سریع، در تیراژ کم و حتی تک‌نسخه‌ای را فراهم کرد. این موضوع برای ناشران مستقل، نویسندگان خودناشر و چاپ کتاب‌های دانشگاهی یا تخصصی با مخاطبان محدود یک انقلاب محسوب می‌شد. علاوه‌برآن، فناوری Print on Demand (چاپ بنا به تقاضا) شکل گرفت که به ناشر اجازه می‌داد فقط در صورت سفارش خواننده، کتاب چاپ شود. این امر نه‌تنها هزینه‌های انبارداری را کاهش داد، بلکه ریسک سرمایه‌گذاری را نیز به‌شدت پایین آورد.

*مقایسه فنی چاپ دیجیتال و آنالوگ
1. کیفیت چاپ
چاپ افست: در زمینه‌ی وضوح متن، یکنواختی رنگ و شفافیت تصاویر، افست همچنان استاندارد طلایی محسوب می‌شود. مرکب افست در کاغذ نفوذ می‌کند و نتیجه کار حرفه‌ای و ماندگار است.
چاپ دیجیتال: در سال‌های اولیه، کیفیت آن پایین‌تر بود و بیشتر برای کارهای تبلیغاتی یا چاپ‌های فوری استفاده می‌شد؛ اما امروز دستگاه‌های دیجیتال پیشرفته کیفیتی بسیار نزدیک به افست ارائه می‌دهند، هرچند در چاپ تصاویر بسیار ظریف یا طیف‌های رنگی خاص هنوز کمی عقب‌تر هستند.
2. تیراژ
چاپ افست: برای تیراژهای بالا (معمولاً بالاتر از 500 نسخه) بسیار مقرون‌به‌صرفه است. هرچه تعداد بیشتر شود، هزینه‌ی هر نسخه پایین‌تر می‌آید.
چاپ دیجیتال: برای تیراژ پایین (از یک نسخه تا حدود 300 نسخه) بهترین انتخاب است. در تیراژ بالا به‌دلیل هزینه‌ی جوهر و مواد مصرفی، گران‌تر از افست می‌شود.
3. سرعت تولید
چاپ افست: به آماده‌سازی پلیت و تنظیم دستگاه نیازمند است که زمان‌بر است؛ اما پس از راه‌اندازی، چاپ با سرعت بالا انجام می‌شود.
چاپ دیجیتال: بدون مراحل آماده‌سازی اضافی، فایل مستقیماً چاپ می‌شود. بنابراین برای پروژه‌های فوری بسیار کارآمد است.
4. انعطاف‌پذیری 
چاپ افست: تغییر در طراحی یا متن به تهیه‌ی پلیت جدید نیازمند است، بنابراین انعطاف‌پذیری پایین‌تری دارد.
چاپ دیجیتال: امکان اصلاح فایل در لحظه وجود دارد و حتی می‌توان نسخه‌های مختلفی از یک کتاب را با تغییرات جزئی چاپ کرد.
5. هزینه
چاپ افست: هزینه‌ی اولیه‌ی بالا (به‌دلیل پلیت و تنظیمات)، اما هزینه‌ی نهایی در تیراژ زیاد بسیار پایین‌تر.
چاپ دیجیتال: هزینه‌ی اولیه پایین یا تقریباً صفر، اما هزینه هر نسخه ثابت و بالاتر است.

 

 

*مزایای چاپ آنالوگ (افست)
1. کیفیت بالای چاپ: تصاویر و متن با وضوح و جزئیات عالی.
2. مقرون‌به‌صرفه در تیراژ بالا: به‌ویژه برای ناشران بزرگ و کتاب‌های پرفروش.
3. تنوع گسترده در انواع کاغذ و قطع کتاب.
4. ماندگاری بیشتر مرکب: رنگ‌ها پایدارتر هستند.
5. سرعت بالا در تیراژ زیاد: پس از آماده‌سازی اولیه، می‌توان هزاران نسخه را در مدت کوتاه چاپ کرد.
*معایب چاپ آنالوگ
1. هزینه بالا در تیراژ کم: به‌دلیل هزینه پلیت و آماده‌سازی.
2. زمان‌بر بودن آغاز فرآیند: مناسب نبودن برای پروژه‌های فوری.
3. ریسک انبارداری و فروش: ناشر مجبور است تیراژ بالا چاپ کند و اگر فروش کم باشد، نسخه‌های زیادی باقی می‌ماند.
4. انعطاف‌پذیری کم: تغییر در متن یا طرح دشوار و پرهزینه است. 

*مزایای چاپ دیجیتال
1. چاپ در تیراژ کم یا حتی تک نسخه‌ای.
2. سرعت بالا و حذف مراحل آماده‌سازی.
3. امکان چاپ بنا به تقاضا.
4. .انعطاف‌پذیری و قابلیت شخصی‌سازی محتوا.
5. کاهش ریسک مالی برای ناشران مستقل.
*معایب چاپ دیجیتال
1. هزینه بالاتر در تیراژ زیاد.
2. کیفیت پایین‌تر نسبت به افست در برخی جزئیات.
3. محدودیت در انتخاب نوع کاغذ و اندازه. 
4. ماندگاری رنگ کمتر در مقایسه با افست.
5. سرعت کمتر در تیراژهای خیلی بالا.

چاپ دیجیتال یا آنالوگ: کدام بهتر است؟
این پرسش پاسخ واحدی ندارد و بستگی به شرایط دارد:
برای ناشران بزرگ که کتاب‌های پرفروش در تیراژ هزاران نسخه چاپ می‌کنند، چاپ افست همچنان بهترین گزینه است. 
برای ناشران کوچک، نویسندگان مستقل یا کتاب‌های دانشگاهی و تخصصی که تیراژ پایین دارند، چاپ دیجیتال مقرون‌به‌صرفه‌تر و منطقی‌تر است. 
برای چاپ‌های فوری یا بنا به تقاضا، دیجیتال تنها انتخاب است.
و برای چاپ کتاب‌های لوکس با کیفیت بالای تصویر و رنگ، افست همچنان برتری محسوسی دارد.