عنوان کتاب، مولف، مترجم یا ناشر مورد نظر خود را برای جستجو وارد کنید.
روان‌کاوی روابط قدرت در سینمای اصغر فرهادی/ نبرد امیال انسانی
کتاب «روان‌کاوی روابط قدرت در سینمای اصغر فرهادی»، نوشته‌ی نازنین هنرخواه، به همت نشر مهر نوروز به چاپ رسیده است. در این کتاب، چنانکه از عنوان مشخص است، به بررسی روابط دیالکتیکی خدایگانی و بندگی در فیلم‌های اصغر فرهادی از منظری روان‌کاوانه پرداخته شده است. اساساً تجربه‌ی سینمایی، تجربه‌ی اعمال قدرت بر ابژه است؛ وقتی که در سینما میل می‌ورزیم، میل به سلطه داریم (مک‌گوان) و این تجربه بعد از پیدا کردن حس همذات‌پنداری با شخصیت فیلم افزایش پیدا می‌کند. در هنگام تماشای فیلم، تماشاگر به‌طور ناخودآگاه با پیروزی قهرمان، خرسند می‌شود و این اتفاق ماحصل همین میل به سلطه و همذات‌پنداری او با قهرمان است. این حس همذات‌پنداری به شخصیت فیلم حالتی حقیقی می‌بخشد، به صورتی که تماشاگر در حال تماشای یک فیلم با شخصیت‌پردازی قوی، شخصیت‌ها را به‌عنوان افرادی حقیقی در فضایی واقعی می‌پذیرد که این ویژگی منحصر به هنر سینماست. رسانه سینما به واسطه توانایی‌های بیانی‌اش، امکان نمایش دقیق و افشاگرانه ویژگی‌های درونی روان افراد از طریق روابط شخصیت‌های درون فیلم را دارد.
دیالکتیک خدایگان و بنده را، که به روابط قدرت بین دو فرد می‌پردازد، هگل مطرح و کوژو تفسیر کرد. مطابق نظر کوژو، میل انسانی، میل به تأیید است. سوژه برای کسب تأیید باید برتری خود را بر دیگری تحمیل کند. چون دیگری نیز میل دارد تأیید شود، او نیز باید همین کار را انجام دهد. بدین ترتیب بین دو نفر نبردی شکل می‌گیرد. این نبرد زمانی پایان می‌یابد که یکی از مبارزان، تسلیم دیگری شود و فرد پیروز را به‌عنوان خدایگانش تأیید کند.
رفتار و کنش‌های هر شخصیت در موقعیت‌های مختلف و نیز نوع رفتار شخصیت در رابطه با دیگر شخصیت‌ها، راهی برای بیان وضعیت روانی اوست و هر چه رفتار شخصیت به اشخاص حقیقی در زندگی واقعی نزدیک‌تر باشد، فیلم برای بیننده باورپذیرتر خواهد بود. به همین دلیل، تماشاگران با فیلم‌هایی که براساس رویدادها و شخصیت‌های واقعی ساخته می‌شوند، ارتباط بهتری برقرار می‌کنند: اما در غالب مواقع، شخصیت‌های فیلم و فضای دراماتیک زاده‌ی تخیل نویسنده هستند. نویسنده و فیلمساز می‌توانند با کمک دانش روان‌شناسی و روان‌کاوی به طراحی و انتخاب نوع کنش صحیح هر شخصیت (از لحاظ روان‌شناسانه) در موقعیت‌های مختلف و اقدامات دفاعی روانی او در مقابله با بحران، پرداخته و از این طریق شخصیتی خلق کنند که برای تماشاگر قابل باور و پذیرش باشد. به همین دلیل در این کتاب سعی شده است که از طریق تحلیل شخصیت‌های فیلم‌های انتخابی به لایه‌های عمیق‌تر شخصیت‌پردازی در سینمای فرهادی پرداخته شود.
قسمتی از کتاب روان‌کاوی روابط قدرت در سینمای اصغر فرهادی:
در فیلم چهارشنبه‌سوری ویژگی روانی اصلی مژده که کل رویداد دراماتیک پیرامون آن شکل می‌گیرد، بی‌اعتمادی او به همسرش است که البته در طول زمان فیلم مشخص می‌شود که این بی‌اعتمادی بی‌دلیل نیست و مرتضی واقعاً با سیمین رابطه‌ای پنهانی دارد؛ این مسأله در اینجا اهمیت ندارد و صرفاً چگونگی پدید آمدن این حس در مژده از نظر روانی در این قسمت حائز اهمیت است. برای پرداخت به علل زمینه‌ساز این احساس، لازم است رابطه مژده با پدرش در کودکی مورد واکاوی قرار گیرد. مژده در بحرانی‌ترین شرایط عاطفی، در سکانسی که در حمام با مهشید صحبت می‌کند، می‌گوید: «کاش بابا بود.» در ظاهر این میل کاملاً طبیعی است و دختری که در رابطه زناشوهری‌اش دچار آسیب شده، به تکیه‌گاهی چون پدر نیازمند است؛ اما این میل می‌تواند بیانگر میل سرکوب شده او به پدر (عقده الکترا) در سنین کودکی نیز باشد. به‌زعم هورنای، اساساً آرمان تک‌همسری و نیز تمایل به داشتن چند همسر، هر دو ریشه در میل به تصاحب والد غیر همجنس در کودکی دارد. در مورد مژده این میل به صورت تمایل افراطی به تک‌همسری بروز یافته است. تمایل به انحصارطلبی بیش از هر چیز به‌صورت تمایلی برخاسته آشکار می‌گردد و در قالب میل به تملک مطلق معشوق نمود می‌یابد. این حس غالباً حتی در مشاهدات عادی به شکل حس تملک‌جویی آشکار می‌گردد که در ضمن آن همسر نه تنها نسبت به هرگونه تجربه دیگر معشوق رشک می‌ورزد، بلکه به دوستان، کار یا علایق شخصی او نیز حسادت می‌کند.
مژده علاوه بر این که راجع به عدم تعهد مرتضی به ازدواجشان تردید دارد، از اینکه مرتضی باید روز چهارشنبه‌سوری به سر کار برود، گله‌مند است. بعد از اینکه مرتضی توضیح می‌دهد که همکارانش در محل کار منتظر او هستند، مژده به او می‌گوید: «اونجا همیشه منتظر تو اند.» پس حسادت او فقط شامل افراد همجنس خود و در جایگاه رقیب نمی‌شود و کار مرتضی را نیز دربرمی‌گیرد که همان‌طور که شرح داده شد، در تمایلات کودکی او ریشه دارد؛ اما شدت حسادت او به زنی که به رابطه میان او و شوهرش مظنون است، بیشتر و تا حدی جنون‌آمیز است، چنانکه کارهایی غیرعادی نظیر شنود صدای منزل سیمین از طریق دریچه هواکش حمام را انجام می‌دهد. حس حسادت به همجنس که بین زن‌ها تقریباً رایج است، در کودکی زن و رابطه او با محارم خود (پدر و برادر) ریشه دارد. در سوابق زندگی این زنان عاملی وجود دارد که به لحاظ منظم بودن الگوی حدوثش و تأثیرش قابل توجه است: تمامی آن‌ها در دوره کودکی در جلب توجه مردی (پدر یا برادر) ناکام بوده‌اند.
چون دختربچه نتوانسته میل پدر را به سمت خود جلب کند و تنها زنی باشد که با او در یک رابطه احساسی قرار دارد، در بزرگسالی نسبت به سایر زن‌های پیرامون همسر خود حس حسادت دارد.
روان‌کاوی روابط قدرت در سینمای اصغر فرهادی در ۱۸۰ صفحه‌ی رقعی با جلد نرم چاپ و با قیمت ۶۵ هزار تومان روانه کتابفروشی‌ها شده است.
خرید کتاب روان‌کاوی روابط قدرت در سینمای اصغر فرهادی