درباره تجربه دینی:قدیسه ترزا،ویلیام جیمز... (فلسفه و کلام28)

ما موجودات متفکری هستیم و نمی‌توانیم عـقـل را از مشارکت در هیچ‌یک از کارهایمان منع کنیم. حتی در حدیث‌نفس‌های خود، احساساتمان را تعبیر عقلانی می‌کنیم. هم آرمان‌های شخصی و هـم تجربه‌های دینی و عرفانی ما باید متناسب با نوع دورنمایی که ذهن اندیشمند ما در آن واقع است، تفسیر شود. اوضاع فلسفی زمانهٔ ما به نحوی اجتناب‌ناپذیر جامۀ خود را بر ما تحمیل می‌کند. به علاوه ما باید احساساتمان را با یکدیگر مبادله کنیم و در انجام این کار مجبوریم سخن بگوییم و روش‌های بیانی کلی و مطلق به کار بندیم. بدین ترتیب، مفاهیم و تعابیر بخشی ضروری از دین ما است؛ و فلسفه، به‌عنوان واسطه در بحبوحه مشاجره فرضیه‌ها، و میانجی در نقدهای افراد از برداشت‌های یکدیگر، همواره کار بسیاری برای انجام دادن خواهد داشت. عجیب بود اگر من در این امر مناقشه می‌کردم؛ زیرا خود این خطابه‌هایی که ایراد می‌کنم (چنان‌که شما از این به بعد به نحو روشن‌تری خواهید دید) تلاش پرزحمتی است برای استخراج حقایقی کلی و عام از امور شخصی و پوشیده تجربه دینی؛ حقایقی که بتوان آن‌ها را به روش‌هایی بیان کرد که هرکسی را قانع کند. به بیانی دیگر، تجربه دینی خودبه‌خود و به گونه‌ای اجتناب‌ناپذیر موجب افسانه‌ها، خرافات، باورهای جزمی، اصول اعتقادی و انواع الهیات مابعدطبیعی و نقد هر دسته از آن‌ها توسط پیروان دسته دیگر می‌شود.