آدم و حوا (نمایش نامه)

«آدم و حوا» هم نمایشنامه‌ای خواندنی‌ست و هم یکی از آثار مهم بولگاکف برای شناخت اوضاع و احوال خود اوست؛ به‌عنوان نابغه‌ای گرفتار در حصار رهایی‌ناپذیر کمونیسم که درحال دست‌وپازدن برای زندگی‌ست. نمایشنامه‌ی «آدم و حوا» به‌همراه داستان‌های «تخم‌مرغ‌های شوم» و «قلب سگی» سه اثری هستند که بولگاکف در آن‌ها به سراغ گونه‌ی علمی‌تخیلی رفته است. ماجرا از این قرار است که دانشمندی به نیت کمک کردن به نوع بشر و خوشبختی انسان‌ها وسیله‌ای با امواجی جادویی اختراع می‌کند. اما همان‌گونه که قابل‌پیش‌بینی است حکومت‌ها نمی‌توانند در برابر این اختراعات بی‌تفاوت باشند دخالت آن‌ها در کار نیز نهایتا به فاجعه می‌انجامد یعنی درست نقطه‌ی مقابل خواسته‌ی آن دانشمند یا مخترع. «آدم و حوا» آشکارا اثری ضد آرمان‌شهر علمی‌تخیلی است، بولگاکف دخالت در تکامل انسان و جهش‌های انقلابی را مورد تردید قرار می‌دهد، به‌خصوص در حکومت‌هایی که ادعای برابری و جامعه‌ی بی‌طبقه دارند، نتیجه‌ی چنین آزمایش‌هایی نه انسانی نوین که موجودی بی‌آتیه و هیولاصفت است. «آدم و حوا» در چهار پرده نوشته شده است، محل وقوع داستان آن لنینگراد در زمان آینده است که جنگ‌هایی با سلاح‌‌های شیمیایی درگرفته است. یک زوج جوان با دانشمندی آشنا می‌شوند که دستگاهی برای محافظت از بدن انسان در برابر عناصر سمی اختراع کرده است. مدتی بعد در اثر پیامدهای جنگ شیمیایی که در اتحاد جماهیر شوروی رخ می‌دهد، بیشتر جمعیت شهر از بین می‌روند. آن‌ها به اتفاق سه نفر دیگر، یک خلبان، یک نویسنده و یک عضو اخراجی اتحادیه‌ی کارگری، تنها بازماندگانی هستند که باید آینده را بسازند و... با اینکه بولگاکف این اثر آخر زمانی را به سفارش تئاتر کراسنی لنینگراد درباره‌ی جنگ‌های آینده نوشته بود؛ اما همانند اغلب آثارش به سد توقیف خورد و با وجود ویرایش مجدد ازآنجاکه فرمانده‌ی نیروی هوایی شوروی دستور توقیف داده بود تا نیم قرن پس از مرگ نویسنده به روی صحنه نرفت.