سعادت (نمایش نامه)

«سعادت» اثری مهجورمانده از نابغه‌ای‌در دنیای ادبیات است که خود طعم سعادت را نچشید! هم‌زمانی با دوران دیکتاتوری استالینی باعث شد نه در زندگی شخصی و نه در ادبیات به اعتباری که لایقش بود دست یابد. گیرافتاده در چنگال سانسور حکومت استالین نه آثارش اجازه انتشار می‌یافتند و نه خودش امکان رهایی از زندان بزرگ روسیه را یافت. چند بار هم که درخواست اجازه خروج از کشور برای ملاقات برادرش را داد، با آن مخالفت شد. «سعادت» از جمله نمایشنامه‌های فراواقع‌گرایانه بولگاکف محسوب می‌شود که در سال ۱۹۳۴ نوشت و برای رهایی از سانسور به زبان نماد و فضای فانتزی متوسل شده است. بااین‌حال سانسورچیان این بار نیز جلوی پای او سنگ انداخته و از اجرای این نمایش نیز جلوگیری کرده‌اند. اما بعدها که «سعادت» امکان انتشار و اجرای روی صحنه یافت، همگان بر این باور بودند که بولگاکف با درنظرگرفتن زمان نوشتن این نمایشنامه، اثری جالب توجه و جلوتر از زمان خود را خلق کرده است. در این نمایشنامه، بولگاکف به‌شکلی نمادین و آمیخته به تخیل کوشیده به پیش‌بینی آینده‌ی نظام کمونیستی روسیه بپردازد و به مخاطب نشان دهد نظامی با این ویژگی‌ها چه آینده‌ای در انتظارش خواهد بود. بدیهی است که این ایده و پیش‌بینی نهفته در آن چندان به مذاق صاحبان قدرت در شوروی آن روزگار خوش نمی‌آمد. داستان از این قرار است که مردی مخترع ماشین زمانی می‌سازد که به مدد آن می‌تواند از زمان حال به آینده سفر کند. این اختراع وسیله‌ای می‌شود برای رفتن به کشور آرمانی شوروی در قرن بیست‌وسوم، مخترع در آنجا با کمیسر خلق رادامانوف روبه‌رو می‌شود که در مقابل برجی عظیم قصری همچون یونانیان باستان دارد و همچون یک تکنوکرات زندگی می‌کند. این نمایش دستاورد هفت سالی بود که بولگاکف به‌عنوان نویسنده، کارگردان و یا دستیار در تئاتر هنری آکادمیک مسکو کار می‌کرد. «سعادت» نیز همانند اغلب آثار این دوره از فعالیت او با وجود اشارات غیرمستقیم و فضای فانتزی در محاق افتاد. اما با وجود این گذر زمان نتوانسته لطف و جذابیت آن را تحت‌الشعاع قرار دهد.