مرگ در ونیز

این میل گریز بود، این شوق سفر به دوردست، به سرزمین‌هاى ناشناخته، میل رستن، گسستن و فراموش کردن بود ــ رستن از کار، از مکان همیشگى تلاشى سخت و جانکاه و با تمام وجود. البته او کارش را دوست داشت، این نبرد بى‌امان و طاقت‌فرسا میان اراده مغرور و پابرجا و بارها آزموده و خستگى فزاینده‌اى، که هیچکس نمى‌بایست از آن آگاه شود، و به هیچ‌روى، و با هیچگونه نشانه ناتوانى و سستى نمى‌بایست به آن اجازه رخنه داده شود. ولى هوشیارانه‌تر آن بود، که لجام را بیش از حد نکشند، و میلى را که این‌چنین سربلند مى‌کرد، خودسرانه سرکوب نکنند. به کارش مى‌اندیشید و به بخشى که امروز هم، همچون دیروز، باز ناچار شده بود ناتمام رهایش کند، چون نه به تیمار آرام و پرشکیب تن در مى‌داد، و نه به ترفندى ناگهانى. از نو مى‌آزمودش، و مى‌کوشید، مقاومتش را درهم شکند، یا رامش کند، و وحشت‌زده بى‌میلى خود را دریافته، از حمله دست برمى‌داشت. اینجا پاى مشکلات فوق‌العاده در میان نبود، و آنچه پاى رفتن را از او مى‌ربود، تردیدهایى بود برخاسته از بى‌میلى، که به صورت ناخوشنودى‌اى ارضاناشدنى خودنمایى مى‌کرد. البته آشنباخ از همان سنین جوانى فزونى‌طلبى را به‌عنوان اصل و هسته قریحه هنرى به‌شمار مى‌آورد، و به همین خاطر هم بر احساس لجام‌زده، حرارتش را گرفته بود، چرا که مى‌دانست، این گرایشى دارد، که به هر توفیق نسبى و هر کمال نیم‌بندى دل خوش کند. پس حال یعنى این احساس تحقیر شده مى‌خواست اینگونه دست به انتقامجویى بزند، که او را با هنرش تنها گذاشته، از این که بیش از این با شور آتشین خود همراهى‌اش کند، سر باز مى‌زد، و همه میل پرداختن به صورت و نمودن محتوى را با خود مى‌برد؟