از دریچه تاریخ ایران؛ شخصیت‌های تاثیرگذار در تاریخ ایران- مریم میرزاخانی
در سال 2014 زنی که روزگاری از ریاضی گریزان بود، به بالاترین جایزه‌ی ریاضیات، مدال فیلدز، دست یافت. او نخستین ایرانی و نخستین زنی بود که این جایزه را دریافت کرد و علت آن کنش‌گری در زمینه‌ی «دینامیک و هندسه‌ی سطوح ریمانی و فضاهای پیمانه‌ای آن‌ها» بود. این زن کسی نبود جز مریم میرزاخانی، دارنده‌ی مدال طلای المپیاد ریاضی کشوری ایران در سال‌های 1373 و 1374، برنده‌ی مدال طلای المپیاد جهانی ریاضی هنگ کنگ در سال 1994 و برنده‌ی مدال طلای المپیاد جهانی ریاضی کانادا در سال 1995 با نمره‌ی کامل.
مریم میرزاخانی در یکی از روزهای بهاری سال 1356، 22 اردیبهشت‌ماه، در تهران دیده به دنیا گشود. او دومین فرزند خانواده بود که برادری بزرگ‌تر از خود و خواهری کوچک‌تر داشت. پدر و مادرش هر دو فرهنگی بودند. مریم از کودکی به قصه‌گویی علاقه داشت؛ او برای خواهر کوچک‌ترش قصه‌هایی از شخصیت‌هایی جسور، بی‌پروا و زیرک می‌خواند، کسانی که تحت هر شرایطی راهی برای مشکلات خود پیدا می‌کنند. هرچقدر دنیای کتاب‌ها و داستان برایش جالب بود، درس ریاضی برایش سخت و کسل‌کننده به نظر می‌رسید، تا اینکه معلمش مبحث هندسه را پیش کشید که برایش خیال‌برانگیز بود و کتابی درباره‌ی زندگی ون‌گوگ خواند که او را با ریاضی به توافق رساند؛ درست مثل توافق ون‌گوگ با طبیعت!
دوران دبیرستان مریم در دبیرستان فرزانگان تهران گذشت، جایی که با بهره از استادانی خوب، نیرویی مضاعف برای درخشیدن در دنیای ریاضیات به او تزریق شد؛ در همین دبیرستان بود که در کنار رویا بهشتی قرار گرفت. آن‌ها نخستین دخترانی بودند که به تیم المپیاد ریاضی راه یافتند و خوش درخشیدند. میرزاخانی و بهشتی تحصیلات کارشناسی خود را در دانشگاه صنعتی شریف سپری کردند. در همین دوره بود که میرزاخانی اثبات ساده‌ای برای قضیه‌ی شر یافت و این اثبات در ماه‌نامه‌ی انجمن ریاضی آمریکا منتشر شد. در دوران کارشناسی (سال 1376) در راه بازگشت از بیست‌ودومین دوره‌ی مسابقات ریاضی دانشجویی از اهواز که مریم و رویا به همراه دانشجویانی دیگر در آن حضور داشتند، اتوبوس حامل دانشجویان به دره سقوط کرد و شش نفر از آن‌ها جان ارزشمند خود را در این حادثه از دست دادند. اما میرزاخانی و بهشتی از مرگ گریختند و فرصتی دوباره یافتند تا افتخارات خود را گسترش دهند.
میرزاخانی برای اخذ مدرک دکترا به دانشگاه هاروارد آمریکا رفت و ریاضی را جدی‌تر دنبال کرد، او جایزه‌ی برترین فارغ‌التحصیلان هاروارد را در سال 2003 از آن خود کرد و در سال 2004 جایزه‌ی پژوهشگر برتر بنیاد ریاضی کلی را به خود اختصاص داد. در سال 2014 باری دیگر جایزه‌ی بنیاد ریاضیات کلی را دریافت کرد و در همان سال به مدال فیلدز دست یافت، مدالی که هر چهار سال یک‌بار به دانشمند برگزیده‌ی زیر 40 سال در رشته‌ی ریاضی تقدیم می‌شود.
توصیف رسمی کمیته‌ی مدال فیلدز از مریم میرزاخانی این‌گونه بود: «چیره‌دست در گستره‌ی قابل‌توجهی از تکنیک‌ها و حوزه‌های متفاوت ریاضی، او تجسم ترکیبی کمیاب است از توانایی تکنیکی، بلندپروازی جسورانه، بینش وسیع و کنجکاوی ژرف.»
میرزاخانی دکترای خود در دانشگاه هاروارد را در 27سالگی به پایان رساند و از او برای تدریس در دانشگاه پرینتسون و استنفورد دعوت به عمل آمد. او در ابتدا استادیار دانشگاه پرینستون بود و سپس به‌عنوان استادتمام در دانشگاه استنفورد مشغول به کار شد.
مریم در سال 1384 (2008) با یان واندارک که پژوهشگری اهل جمهوری چک بود ازدواج کرد و دختری به نام آناهیتا حاصل این ازدواج است.
آنچه که باعث شد تا مریم خیلی زود جهان را ترک بگوید، بیماری سرطان پستان بود، او چهار سال درگیر این بیماری بود و سرانجام درحالی‌که تنها چهل سال داشت در تیرماه سال 1396 دنیا را ترک کرد. رویا بهشتی دوست قدیمی او در مراسم یادبودش سخنرانی کرد؛ مرگ میرزاخانی انعکاسی جهانی داشت.
روز تولد مریم میرزاخانی از سوی اتحادیه‌ی بین‌المللی انجمن‌های ریاضی جهان با پیشنهاد کمیته‌ی بانوان انجمن ریاضی ایران به‌عنوان «روز زن در ریاضیات» نام‌گذای شد، همچنین به پاس دستاوردهای خارق‌العاده‌ی مریم میرزاخانی جایزه‌ی آکادمی ملی علوم آمریکا به «جایزه‌ی مریم میرزاخانی در ریاضیات» تغییر نام یافت. در سال 2019 بنیاد جایزه‌ی «بریکتور» به افتخار این بانوی دانشمند جایزه‌ی جدیدی به نام «مریم میرزاخانی مرزهای نو» را ایجاد کرد که به زنان پیشتاز در علم ریاضی تقدیم می‌شود.
منابع:
کتاب قضیه‌ی مریم: مریم میرزاخانی نشر شهر قلم
کتاب انسان‌های کوچک؛ آرزوهای بزرگ: مریم میرزاخانی نشر فیل
کتاب جادوی ریاضی مریم نشر نخستین
سایت wikipedia.org
سایت diranlou.xyz
گردآوری:
ریحانه کردی
