کتابِ «راه‌و‌رسم مبارزه» نوشته‌ی تیک نات هان، یکی از برجسته‌ترین معلمان معنوی و ذن بودایی در قرن بیستم و بیست‌ویکم، اثری کوچک اما عمیق است که با زبانی ساده و سرشار از آرامش، راهکارهایی برای مواجهه با تعارض، خشم و خشونت در زندگی روزمره ارائه می‌دهد. این کتاب را نشر مثلث به چاپ رسانده است.
در ظاهر، عنوان کتاب ممکن است این تصور را ایجاد کند که نویسنده قصد دارد روش‌های نبرد یا مقابله را توضیح دهد، اما در حقیقت، پیام او درست در نقطه‌ی مقابل جنگ و خشونت قرار دارد. تیک نات هان در این کتاب کوتاه و کاربردی، می‌کوشد به ما بیاموزد که مبارزه واقعی نه علیه دیگران، بلکه با خودمان، با خشم درونی و با چرخه‌های مخربی است که روابط انسانی و اجتماعی ما را ویران می‌کنند.
تیک نات هان که تجربه‌ی زیسته‌اش ترکیبی از راهب بودایی، فعال صلح، شاعر و معلم مراقبه است، در این کتاب، بر این باور تأکید می‌کند که ریشه‌ی هر جنگی، چه در سطح فردی و چه در سطح جهانی، از ذهن انسان آغاز می‌شود. خشونت بیرونی انعکاسی از خشونت درونی است؛ بنابراین اگر کسی می‌خواهد صلح را در روابط انسانی یا در جهان بگستراند، ابتدا باید صلح را در وجود خودش برقرار کند.

او مبارزه را نه به معنای حمله یا دفاع فیزیکی، بلکه به‌عنوان فرآیندی درونی تعریف می‌کند که شامل شناخت خشم، مهار آن و تبدیل انرژی منفی به نیرویی سازنده است. به بیان دیگر، هنر جنگیدن از نگاه او در این است که بتوانیم با نرمی، مهربانی و آگاهی، دشمنی‌‌ها را از ریشه از بین ببریم.

 

تیک نات هان

کتابِ «راه‌و‌‎رسم مبارزه» از نظر حجم بسیار مختصر است، اما هر صفحه‌اش مانند یک آموزه‌ی مراقبه‌ای عمل می‌کند. جملات کوتاه‌اند، اما معناهای عمیق در دل خود دارند. او برخلاف نویسندگانی که نظریه‌پردازی پیچیده می‌کنند، به سراغ زندگی روزمره می‌رود: دعوای خانوادگی، اختلاف میان دوستان، کشمکش‌های کاری و حتی جنگ‌های جهانی. 
سبک نوشتاری تیک نات هان ساده، شاعرانه و آرام است. او بیشتر از دستور دادن، از دعوت کردن استفاده می‌کند؛ خواننده احساس می‌کند در حال گوش دادن به سخنان یک معلم مهربان است که به جای تحمیل ایده‌ها، پیشنهادهایی آرام برای بهبود زندگی ارائه می‌دهد.
قدرت اصلی کتاب در این است که آموزه‌های آن کاملاً عملی‌اند. خواننده لازم نیست در صومعه بودایی زندگی کند یا سال‌ها تمرین معنوی انجام دهد، بلکه می‌تواند همین امروز در محیط کار، در روابط خانوادگی یا حتی در رانندگی روزانه از آن‌ها بهره ببرد.
تصور کنید والدینی که با فرزند نوجوانشان درگیر می‌شوند، به جای فریاد و تنبیه، لحظه‌ای مکث کنند، نفس عمیق بکشند و به فرزندشان بگویند: «من می‌خواهم بفهمم چرا این کار را کردی.» همین تغییر کوچک می‌تواند مسیر رابطه را عوض کند یا در روابط زوجین، به جای آنکه هر اختلافی به جدل و قهر منجر شود، با هنر گوش دادن عمیق و گفت‌وگوهای آرام، شکاف‌ها ترمیم شوند.
اگرچه کتاب بیشتر بر روابط فردی تمرکز دارد، اما تیک نات هان به سطح جهانی نیز اشاره می‌کند. او معتقد است که جنگ‌های جهانی، تعارض‌های قومی و خشونت‌های اجتماعی، همه بازتاب همان الگوهای کوچک خشونت در خانه‌ها و روابط شخصی‌اند. اگر هر فرد یاد بگیرد چگونه با خشم و دشمنی درونی‌اش مقابله کند، جامعه نیز به سوی صلح و همزیستی حرکت خواهد کرد.
خواندن این کتاب تجربه‌ای آرامش‌بخش است. حتی اگر آموزه‌ها را به‌طور کامل به کار نبریم، لحن نرم و آرام نویسنده مانند نسیمی بر ذهن و روان می‌وزد و یادآوری می‌کند که زندگی می‌تواند متفاوت از آنچه درگیر خشونت و استرس است ادامه یابد. بسیاری از خوانندگان گزارش کرده‌اند که پس از خواندن این کتاب، درک بهتری از خشم خود پیدا کرده‌اند و روابطشان با دیگران نرم‌تر و آرام‌تر شده است.

قسمتی از کتاب راه‌و‌رسم مبارزه نوشته‌ی تیک نات هان:
*مطمئنی؟
بسیاری از بگومگوها و درگیری‌ها به این دلیل اتفاق می‌افتند که ما از افکار و ادراکات خود اطمینان کامل داریم. یکی از آموزه‌های مهم و عمیق بودا این است که نباید زیادی از نظراتمان مطمئن باشیم. گولِ ادراکت را نخور. حتی اگر مطمئنی مسئله‌ای را درست و کامل می‌بینی، دوباره آن را بررسی کن. ذهنت را آماده‌ی پذیرش کن. زیاد مقید نظراتت نباش و در صورت نیاز خودت را از دستشان رها کن. همین مسئله درباره‌ی نگاهمان به یکدیگر و به دنیا هم صادق است. آیا موقعیت را آن‌طور که هست درک کرده‌ایم؟ ما در قبال بازتاب شفاف و بدون قضاوتِ مسئله مسئولیم و نباید اجازه دهیم برداشتمان از مسئله‌ای رنگ ترس و تبعیض به خود بگیرد. مشاهده‌ی شفاف و بدون تعصب و گفتار محبت‌آمیز می‌توانند نقشی قابل‌توجه در برقراری ارتباط مهرآمیز و ازبین‌بردن خشم، نفرت و تبعیض داشته باشند.

 

 

*ادراک نادرست
گاهی فکر می‌کنیم کسی می‌خواهد به عمد ناراحتمان کند. این فکر باعث می‌شود عصبانی و ناامید شویم، تا جایی که آن شخص را تهدیدی جدی می‌بینیم و می‌خواهیم انتقامی سخت از او بگیریم. جنگ محصول همین سوءبرداشت و البته ترس در مقیاسی بسیار بزرگ است. می‌توانیم همین ترس و سوءبرداشت را در مقیاسی کوچک‌تر در زندگی ببینیم. وقتی ارتباط به‌درستی برقرار نیست، ادراک نادرست به‌راحتی پدید می‌آید. یک راه برای از بین بردن این سوءبرداشت‌ها گفت‌وگوست. می‌توانیم بگوییم: «می‌خواهم مطمئن شوم منظورت را درست فهمیده‌ام.» سؤال پرسیدن درباره‌ی برداشتمان از مسائل و گوش کردن عمیق، بدون قضاوت و پیش‌داوری تمرینی مؤثر است.