«خطاهای مغز من» با زیرعنوانِ سوگیری‌های شناختی مغز انسان و نحوه‌ی تشخیص و اصلاح آن‌ها، کتابی است به قلم محمدتقی سعیدی که انتشارات مهرسا آن را به چاپ رسانده است. آیا شما هم بعد از هر خطایی، خودتان را سرزنش می‌کنید؟ یا با وجود آنکه به خودتان می‌گویید دیگر آن خطا را تکرار نمی‌کنم، باز هم آن را انجام می‌دهید؟ اگر این‌طور است، شما نیز مانند همه‌ی انسان‌های دیگر، گرفتار سوگیری‌های شناختی هستید. سوگیری‌های شناختی، خطاهایی سازمان‌یافته در پردازش‌های مغزی هستند که بر تصمیمات و قضاوت‌های ما تأثیر می‌گذارند. این سوگیری‌های شناختی بخشی از محدودیت‌های مغز و ذهن ما هستند، که به‌تدریج شکل می‌گیرند و میل به تکرار شدن دارند.
سوگیری‌های شناختی، خطاهایی سازمان‌یافته در تفکر هستند که بر تصمیمات و قضاوت‌هایی که انجام می‌دهیم، تأثیر می‌گذارند. نمونه‌هایی از سوگیری‌های شناختی و اثرات فاجعه‌بار آن را به فراوانی می‌توان در زندگی روزمره مشاهده کرد. ما در رفتارهای خوردن، اعتیاد، خرید، قضاوت دیگران، موقعیت‌های اجتماعی و حتی در موضوعات درسی و دانشگاهی خود گرفتار سوگیری‌های شناختی می‌شویم.

محمدتقی سعیدی

سوگیری‌های شناختی می‌توانند افراد خبره، کارشناس و با تجربه را هم گرفتار کنند. حتی افراد با سطح تحصیلات بالا نیز از اثرات این سوگیری‌ها در امان نیستند. به‌طور‌کلی ما در رفتارهای خود تحت تأثیر بیش‌اطمینانی، ماندن در وضعیت موجود، بیش و کم برآورد کردن، شهود دسترسی‌پذیری و بسیاری دیگر از سوگیری‌های شناختی هستیم. ما با نادیده ‌گرفتن هشدارها، در سایه‌ی سنگین سازوکار سوگیری‌های شناختی بر خطاهای خود اصرار می‌ورزیم و با پنداری نادرست به راهمان ادامه دهیم، بااین‌حال نتیجه جز فاجعه و اشتباهات تکرارشونده نخواهد بود. سوگیری‌های شناختی با همکاری محدود منابع شناختی مانند حافظه، توجه اضافه‌بار شناختی و البته خطاهای ادراکی می‌توانند رفتارها، تصمیم‌گیری‌ها، قضاوت‌ها و ادراک ما را تسخیر کرده و موجب شوند گمان بریم که عقلانی و بخردانه رفتار می‌کنیم. بااین‌حال شناخت و چیرگی بر سوگیری‌های شناختی می‌تواند نتایج مطلوبی برای ما در پی داشته باشد. 
در کتابِ «خطاهای مغز من»، کوشش شده است تا 25 سوگیری شناختی معرفی و راهکارهایی برای تشخیص و اصلاح آن‌ها پیشنهاد شود. این کتاب بر تلاش آگاهانه برای گیرنیفتادن در دام سوگیری‌های شناختی تأکید می‌کند. البته باید بدانیم به‌دلیل ماهیت تکاملی سوگیری‌های شناختی، گرفتار شدن در دام اغلب آن‌ها، اجتناب‌ناپذیر است. پس اگر شما هم مشتاق هستید تا با سوگیری‌های شناختی خود آشنا شوید، این کتاب انتخاب خوبی برای شما خواهد بود. 

قسمتی از کتاب خطاهای مغز من:
به این ضرب‌المثل رایج ما فارسی‌زبانان توجه کنید: «خواهی نشوی رسوا، همرنگ جماعت شو!» این ضرب‌المثل نمونه‌ای روشن از سوگیری شناختی «اثر دسته‌ی موزیک سیار» است. عنوان این سوگیری، کنایه از رفتارهای توده‌وار و گروهی است. در این سوگیری، ما صرفاً به چیزی باور داریم، چون عده‌ی زیادی به آن باور دارند. 
اشاعه‌ی رفتارهای افراطی را که در بین یک جمعیت زیاد پخش می‌شود، می‌توان در تجمعات خیابانی یا پیروی از یک روند رفتاری ـ فرهنگی (مدها) مشاهده کرد. سوگیری «دسته‌ی موزیک سیار» به‌طور واضح در شبکه‌های اجتماعی دیده می‌شود. دست‌به‌دست شدن هشتگ‌ها در فضای مجازی نمونه‌ای از آن است.
یکی از مهم‌ترین دلایل ایجاد و گسترش سوگیری «دسته‌ی موزیک سیار» این است که برای ما پیروی‌کردن آسان‌تر از تفکر و تصمیم‌گیری است.
به‌طورکلی سوگیری‌های شناختی، برآمده از حالتی از پردازش اطلاعات در مغز است که به آن سامانه‌ی شهودی (اکتشافی) می‌گوییم. سامانه‌ی شهودی سریع، کم‌تلاش، پیرو، شهودی و متکی بر اطلاعات در دسترس است. رفتارهای توده‌وار از همین سیستم پردازش اطلاعات مغز ما نشئت می‌گیرند. این در حالی است که مغز ما حالت دیگری هم برای پردازش اطلاعات دارد که به آن سامانه‌ی استدلالی گفته می‌شود. سامانه‌ی استدلالی، سیستمی کُند، پر تلاش، دقیق و تحلیلی است. بااین‌حال، بودن در حالت مغزی شهودی برای ما آسان‌تر و خواستنی‌تر است؛ زیرا سامانه‌ی استدلالی انرژی‌بر است. 

علاوه‌براین، سوگیری «دسته‌ی موزیک سیار» بُعدی اجتماعی هم دارد که مغز اجتماعی ما را تحریک می‌کند. چنانچه، وقتی مردم از آنچه دیگران انجام می‌دهند تبعیت می‌کنند این حس را دارند که مورد پذیرش آن‌ها قرار گرفته‌اند و دیگر بخشی از اکثریت هستند، حتی اگر در واقعیت، به آنچه مورد قبول اکثریت است تمایلی نداشته باشند. 
سوگیری «دسته‌ی موزیک سیار» را می‌توان در رفتارهای سیاسی، اقتصادی، ملی، آیینی و دینی مانند انتخابات ریاست جمهوری، حزب‌ها، بازار بورس، و از این قبیل به وفور مشاهده کرد. 
سوگیری «دسته‌ی موزیک سیار» هم‌سو با حالت پیش‌فرض پردازش اطلاعات مغز ماست، یعنی سامانه‌ی شهودی! بنابراین ما به‌راحتی و بی‌آنکه بدانیم به دام آن می‌افتیم. از سوی دیگر، این سوگیری، ابعادی هیجانی هم دارد که ما را وادار به بروز رفتارهای هیجانیِ جمعی می‌کند.
نقش رسانه‌ها و فضای مجازی در گرفتار شدن ما به این سوگیری بسیار پررنگ است. مدیریت دریافت اطلاعات از رسانه‌ها و فضای مجازی، یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که می‌توانیم برای در امان ماندن از این سوگیری انجام دهیم. به منبع یا منابعی که از آن‌ها اطلاعات دریافت می‌کنید دقت کنید. برای قضاوت و تصمیم در مورد خبر دریافتی، مغزتان را از حالت سامانه‌ی شهودی به حالت سامانه‌ی استدلالی ببرید.