کتاب «مبارز: تاریخچه‌ی فوتبال علیه فاشیسم» نوشته‌ی کریس لی را نشر خوب به چاپ رسانده است. کریس لی در این اثر نشان می‌دهد که فوتبال، ورزشی که اغلب به‌عنوان تفریحی بی‌طرف شناخته می‌شود، درواقع صحنه‌ای دیرینه برای مقاومت علیه ظلم بوده است. در مبارز، او ردپای فوتبال را از دوران دهه‌های 1920 و 30 در دل اروپا تا بحران‌های فرهنگ‌محور قرن بیست‌ویکم دنبال می‌کند و روایتی انسانی و پرشور از اراده‌ای که در برابر فاشیسم ایستاده است ارائه می‌دهد.
کریس لی که پایان‌نامه‌ی دانشگاه خود را در زمینه‌ی نقش فوتبال در هویت منطقه‌ای اسپانیا نوشته است، سال‌ها به مطالعه‌ی رابطه‌ی فوتبال و سیاست پرداخته است. این کتاب، گام‌به‌گام از فوتبال دهه‌ی 1920 آغاز می‌شود و در قالب روایتی تاریخی ـ نه صرفاً توصیفی ـ شرح می‌دهد که چگونه رژیم‌های فاشیستی در ایتالیا، اسپانیا، پرتغال و آلمان از این ورزش محبوب برای مشروعیت‌بخشی و تبلیغات سیاسی سوءاستفاده کردند. در این کتاب، مثال‌هایی از دستکاری ورزش، به‌ویژه در تورنمنت‌هایی مانند جام جهانی و المپیک در دوره‌ی موسولینی، به‌خوبی تحلیل می‌شود.
هم‌زمان، روایت کتاب به مقاومت خاموش و علنی پیوست می‌شود: از تشکیل تیم‌های مخفی در اردوگاه‌های نازی‌ها تا بازیکنانی که در رویارویی با سرکوب، به‌ویژه در فرانسه، یونان و برخی کشورهای اروپای شرقی، سکوت را شکستند.
کتابِ مبارز همچنین به نقش استادیوم‌ها به‌عنوان مکان‌هایی برای بیان اعتراض و تجمع مردم عادی اشاره می‌کند ـ جایی که حتی تحت نظارت شدید، صدای آن‌ها بتواند شنیده شود.

 

 

نثر لی، در این کتاب، در عین پژوهشی‌ بودن، شاعرانه و پرطنین است. او دست به ترکیب منابع آرشیوی، گفت‌وگو با فوتبال‌دوستان، هواداران و باشگاه‌های پیشرو و مطالعه‌ی آکادمیک زده و اثری ماندگار خلق کرده که طیف وسیعی از مخاطبان ـ از هواداران فوتبال تا علاقه‌مندان تاریخ سیاسی را جذب می‌نماید.
لی در روایت خود مثال‌های ملموسی ارائه می‌دهد: از فداکاری بازیکنان در دوران جنگ تا تأثیرات اجتماعی مبارزات باشگاهی. او می‌نویسد که ورزش فوتبال همیشه سیاسی بوده و هست و سیاست‌مدارانی که می‌خواهند این مرز را نادیده بگیرند، از تاریخ درس نگرفته‌اند؛ اما گذشته از سوءاستفاده‌ی سیاسی از بازی، خود فوتبال ابزار قدری برای آموزش، همگانی کردن برابری و برهم‌زدن سدهاست.

 

 

مبارز کتابی زنده، غنی و پرشور است؛ اثری که مرز میان ورزش و سیاست را نه‌تنها می‌شکند، بلکه آن را به عرصه‌ای برای تجربه‌ی انسانی جمعی بدل می‌سازد. با روایت‌هایی از پاداش ایمان، لحظات شجاعت و خاطرات دلگرم‌کننده‌ی مقاومت، این کتاب گرچه درباره‌ی فوتبال است، اما پیامش جهانی‌تر از هر بازی ورزشی است: «روح سرکش را هیچ ظلمی در هم نمی‌شکند.» این اثر قطعاً برای هرکسی که به تاریخ، عدالت اجتماعی یا فوتبال علاقه‌مند است، خواندنی و الهام‌بخش است.

قسمتی از کتاب مبارز نوشته‌ی کریس لی:
درحالی‌که مادرید در آغاز درگیری‌ها در مقابل حملات زمین و هوا مقاومت می‌کرد، دولت اسپانیا خیلی زود، در نوامبر 1936، مقر جدیدی در والنسیا فراهم کرد. ساحل شرقی اسپانیا بیشتر در دست جمهوری‌خواهان بود و آخرین جایی بود که به دست فرانکو افتاد. هر دو طرف پیش از درگیری از ورزشگاه مستایای باشگاه والنسیا برای تجمعات سیاسی استفاده می‌کردند. دولورس ایبارروریِ جمهوره‌خواه که به لاپاسیوناریا (گل ساعتی) هم معروف بود ـ کسی که می‌گویند شعار نو پاساران! جمهوری‌خواهان را ساخته است ـ در اوت 1936، سخنرانی معروفی در مستایا انجام داد. فصل 37-1936 رقابت‌های لالیگا لغو شد؛ زیرا برگزاری رقابت‌های فوتبال در سطح ملی ناممکن بود. فوتبال منطقه‌ای در مناطق جمهوری‌خواه با کامپئوناتو د کاتالونیا (رقابت‌های قهرمانی کاتالونیا) و کامپئوناتو سوپررخیونال (رقابت‌های قهرمانی لوانته) که شامل تیم‌هایی از منطقه‌ی والنسیا و مورسیا بود، ادامه پیدا کرد. در سال 1937، جمهوری‌خواهان لیگا مدیترانه‌آ د فوتبال (لیگ فوتبال مدیترانه) و لاکوپا اسپانیا لیبره (جام اسپانیای آزاد) را راه انداختند. شش تیم از هر دو رقابت کاتالان و لوانته قرار بود لیگی دوازده‌تیمه را شکل بدهند اما تیم‌هایی از منتهی‌الیه جنوبی بخش ساحلی ـ هرکولس اف سی از آلیکانته، کارتاخنا و مورسیا ـ کنار کشیدند؛ زیرا شهرهایشان در نتیجه‌ی بمباران ناامن شده بود. در عوض لیگی هشت‌تیمی با حضور چهار تیم برتر کاتالونیا ـ اف‌سی بارسلونا، جیرونا اف‌سی، اسپورت کلوب گرانویرس و اسپانیول ـ و چهار تیم از بخش لوانته ـ والنسیا، لوانته، خیمناستیکو و اتلتیک کلاب دِ کاستیون ـ راه‌اندازی شد. این لیگ از ژانویه تا مه 1937 برگزار شد. مادرید اف‌سی و اتلتیک کلاب دِ مادرید درخواست دادند تا به این لیگ بپیوندند اما بعضی از باشگاه‌های شرقی سد راه آن‌ها شدند. اف‌سی بارسلونا قهرمان رقابت‌ها شد و در مسیر رسیدن به جام تنها یک بار شکست خورد.

مبارز را بهنام جعفرزاده ترجمه کرده و کتاب حاضر در 272 صفحه‌ی رقعی و با جلد نرم چاپ و روانه‌ی کتابفروشی‌ها شده است.