عنوان کتاب، مولف، مترجم یا ناشر مورد نظر خود را برای جستجو وارد کنید.
از دریچه‌ی تاریخ ایران - شخصیت‌های تاثیرگذار تاریخ ایران؛ خشایارشا
در بررسی تاریخ هخامنشیان و در فاصله‌ی سال‌های 486 تا 465 پیش از میلاد به نامی برمی‌خوریم که از تاثیرگذارترین چهره‌های این برهه‌ی تاریخی است: «خشایارشا بزرگ» پنجمین شاه هخامنشی و پسرِ داریوش بزرگ.
گفتنی است داریوش بزرگ تعداد پسران زیادی داشت. او بزرگ‌ترین فرزند خود از آتوسا دختر کوروش را به مقام جانشینی خود برگزید. خشایارشا سی و شش ساله بود که در پی مرگ پدرش صاحب مقام پادشاهی شد. در زمانه‌ای که خشایارشا به پادشاهی رسید، امپراتوری ایران چنان جغرافیای گسترده‌ای داشت که در حدود 44 درصد از جمعیت کل جهان در این جغرافیا زندگی می‌کردند.
واژه‌ی خشایارشا از دو بخش تشکیل شده است: خشای که به معنی فرمانرواست و آرشا به معنی قهرمان؛ پس خشایارشا یعنی «فرمانروای قهرمانان». خشایارشا انسانی فرهیخته، فرهنگی و تحصیل‌کرده بود اما در کشور زادگاهش ایران، کمتر کسی است که او را به‌درستی و به دور از حبّ و بغض می‌شناسد و از آنجا که در دوران باستان، یونان به عنوان خاستگاه فرهنگ و تمدن غرب شناخته می‌شد، حمله و لشکرکشی خشایارشا به یونان سبب شده تا نگاهِ فرد غربی به این شخصیت بزرگ، نگاهی سرشار از کینه و نفرت باشد.
در آغاز سلطنت خشایارشا شورش‌هایی در مصر و بابل شکل گرفته بود که او با لشکرکشی به این مناطق، آنها را آرام کرد. دوران سلطنت داریوش و خشایارشا، با دوران بلوغ و شکوفایی تمدن یونان همزمان بود. یونانیان آرام آرام داشتند جایگاه خود را در تمدن جهانی تثبیت می‌کردند. در همین زمان بود که شاعران و حماسه‌سرایان یونانی درصدد آن بودند تا با نگارش حماسه‌ها و متون قهرمانی هویت ویژه‌ای برای خود دست‌وپا کنند. این متون سندی بود تا اثبات کند آتن و یونان در کنار تمدن ایران، تمدنی پویا دارند.
تخت جمشید به دست داریوش، پدرِ خشایارشا ساخته شده بود. به دستور خشایارشا قصرهای دیگری در این مجموعه ساخته شد تا شکوه و عظمت آن افزونی یابد.
از خشایارشاه کتیبه‌ای در کوه الوند، در قسمت زیرینِ کتبه داریوش، پدرش قرار گرفته که متن آن این‌چنین است:
خدای بزرگ است، اهورامزدا بزرگ‌ترین خدایان است که این زمین را آفرید، که آن آسمان را آفرید، که مردم را آفرید، که برای مردم شادی آفرید، که خشایارشا را شاه کرد، یگانه از میان شاهان بسیار، یگانه فرمانروا از میان فرمانروایان بی‌شمار. من خشایارشا، شاه بزرگ، شاهِ شاهان، شاه کشورهای دارای ملل بسیار، شاه این سرزمین بزرگ دوردستِ پهناور، پسر داریوش هخامنشی.
خشایارشاه پس از 20 سال پادشاهی در ایران، در اکتبر 465 پیش از میلاد توسط رئیس گارد سلطنتی اردوان و یک خواجه به نام میترا یا اسپنت میترا که با یکدیگر همدست شده بودند، در خوابگاه خویش کشته شد. سپس اردوان پسر بزرگ خشایارشا داریوش را کشت. چون پسر دوم پادشاه، ویشتاسب که والی باکتریه بود، نیز از پایتخت دور بود و اردوان چند ماه سمت نیابت سلطنت را داشت. او بطور موقت، اردشیر، پسر سوم خشایارشا را بر تخت نشاند و خودش از طریق پسران خویش قصد داشت به هنگام فرصت وی را نیز از میان بردارد، اما اردشیر از این توطئه آگاهی یافت و در دفع او پیشدستی کرد. در طی یک زدوخورد داخلی که در چهار دیوار حرمخانه درگرفت، اردشیر اردوان و پسرانش را کشت و خود را شاهنشاه خواند.
