امشب از خود می سازیم

نمایشنامه‌ی «امشب از خود می‌سازیم» از آثار برجسته‌ی لوییجی پیراندللو، نمایشنامه‌نویس ایتالیایی و برنده‌ی جایزه‌ی نوبل ادبیات، به شمار می‌رود. این اثر که در سال ۱۹۲۹ نگاشته شده، دومین بخش از سه‌گانه‌ی مشهور «تئاتر در تئاتر» است؛ سه‌گانه‌ای که در آن نویسنده به‌صورتی خلاقانه و ساختارشکنانه، تئاتر را به ابزاری برای کندوکاو در مفاهیم هستی‌شناسانه، روان‌شناختی و فلسفی بدل می‌سازد. در «امشب از خود می‌سازیم»، مرزهای میان واقعیت و تخیل، میان نقش و بازیگر، و نیز میان نمایش و زندگی، در هم ‌می‌شکند. پیراندللو در این اثر، تماشاگر را نه‌تنها با روایتی داستانی، بلکه با تجربه‌ای فکری و وجودی مواجه می‌سازد؛ تجربه‌ای که در آن، پرسش‌هایی چون «واقعیت چیست؟»، «هویت چگونه شکل می‌گیرد؟» و «ما تا چه اندازه نقش‌آفرینان صحنه‌ی زندگی‌ایم؟» به‌شکلی دراماتیک مطرح می‌شود. نمایش با حضور کارگردانی به نام هنکفوس آغاز می‌گردد که گروهی از بازیگران را برای اجرای نمایشی گرد هم آورده است. اما برخلاف جریان‌های رایج تئاتر طبیعی‌گرا (ناتورالیستی)، هنکفوس شیوه‌ای نامتعارف در پیش می‌گیرد: او به بازیگران آزادی می‌دهد تا به درک شهودی و درونی از نقش‌ها برسند، اما هم‌زمان چارچوب‌هایی را نیز برای آنان تعیین می‌کند. این تضاد، به‌تدریج، به بحران و هرج‌ومرج بدل می‌شود. بازیگران با نقش‌های خویش درگیر می‌شوند، از آن‌ها بیرون می‌آیند، با کارگردان وارد گفتگو می‌شوند و حتی نمایش را به‌نوعی بازنویسی می‌کنند. در پرده‌ی دوم، آنچه در ابتدا تمرینی نمایشی بود، بدل به تجربه‌ای روانی و فلسفی می‌شود؛ به‌گونه‌ای که تشخیص مرز میان نمایش و واقعیت دشوار می‌گردد. نمایش به‌ظاهر از کنترل کارگردان خارج می‌شود، و این درهم‌ریختگیِ ساختار، در واقع تمهیدی آگاهانه از سوی پیراندللوست برای برانگیختن تأملی ژرف در ذهن مخاطب. پیراندللو با بهره‌گیری از تمهیدات فراداستانی، صحنه را به آینه‌ای بدل می‌کند که در آن، انسان به‌عنوان بازیگر و بازی‌گردانِ خویش، با حقیقتِ پیچیده‌ی هویتش روبه‌رو می‌شود. «امشب از خود می‌سازیم» نه‌تنها اثری درخشان در تاریخ نمایش‌نامه‌نویسی است، بلکه یکی از نمونه‌های کم‌نظیر در ادبیات نمایشی‌ست که تئاتر را به عرصه‌ای برای اندیشیدن، تجربه‌کردن و پرسیدن بدل می‌کند.