حکمت (چند رویکرد به یک مفهوم)

حکمت در فرهنگها و دوره‌های کاملا متفاوت جزو مفاهیم بنیادیِ نوعی مواجهۀ فراگیر با هستی به شمار می‌آید، مواجهه‌ای که هم نظری است و هم عملی. معمولا از حکمت فقط به صورت مفرد سخن می‌رود. برخلاف اسطوره که هویت‌ساز است، حکمت سرشتی فرافرهنگی و جهانی-انسانی دارد. حکمت دانشی ممتاز است که از سویی بر تجربۀ انسانی مبتنی است؛ از سوی دیگر بر منشأ الهی آن تأکید می‌شود. حکمت آنجا که فلسفه از آن نشئت می‌گیرد، موضوع فلسفه می‌شود. مفهوم‌پردازیِ فلسفیِ حکمت، همزمان پرسش از مفهومِ فلسفه هم هست. این امر اولین‌بار، تا آنجا که از تاریخ این مفهوم درمی‌یابیم، در یونان قدیم روی می‌دهد که به نوبۀ خود با سنّت‌های حکمیِ خاور نزدیک پیوستگی تنگاتنگی دارد. اینجاست نقطۀ عزیمتِ تعریفِ فلسفی مفهوم حکمت که، در سیر تاریخی، سنّتهای حکمی دیگر نیز در حد اهمیت فلسفی‌شان در آن وارد می‌شوند.