مسئله ی اسپینوزا

کتاب مسئله‌ی اسپینوزا، دربرگیرنده‌ی روایتی از زندگی فلسفی فیلسوف هلندی، باروخ اسپینوزا است. اسپینوزا مؤلف کتاب مهم اخلاق در جامعه‌ی یهودی به‌دلیل طرح مباحث فلسفی نو و متفاوت خود که با اصول و مبانی آن دوره منافات داشته است، تکفیر شد و این کتاب علاوه بر پرداختن به چنین موضوعی، تا حد بسیاری به موضوع یهود و ارتباط آن‌ها بعد از مرگ اسپینوزا با آثار اسپینوزا می‌پردازد. درباره‌ی سبک نگارش یالوم، می‌توان با نگاهی کلی این‌گونه گفت که وی همواره مباحث خود را از دو نقطه‌نظر طرح می‌کند. یکی زندگی سوژه‌های رمان‌های فلسفی‌اش، مثل نیچه، اسپینوزا و دیگران و موضوع بعد ارتباط زندگی این افراد با فلسفه‌شان. در تاریخ فلسفه می‌توان از چند نوع ارتباط علی معلولی بین خدا و جهان سخن گفت. یکی ارتباط خدا با جهان از جهت بیرونی‌بودن خدا، که بنابراین نظر خدا علت این جهان است اما درون این جهان نیست. دوم اینکه خدا در سلسله‌مراتب صدور از خود فیضان کرد و فیضی به این جهان نیز رسید. بنابر این رویکرد خدا باز هم بیرون از جهان است و ارتباط علی-معلولی خدا با جهان باز هم بیرونی است. شکل سوم این ارتباط که رویکرد اسپینوزاست اینطور تعریف می‌شود که خدا و هستی، ارتباط درون‌ماندگار با یکدیگر دارند. البته باید گفت از حیث علّی-معلولی خدا نسبت به جهان تقدم دارد زیرا علت است. اما از این حیث که حالات هستی همواره درون‌ماندگار خداوند هستند، تقدم خدا بر هستی به معنای جدایی یا بیرونی‌بودن آن‌ها از هم نیست. یالوم‌با طرح اینکه دلایلی از این قبیل در فلسفه‌ی اسپینوزا باعث تکفیر وی شد این روایت را گره می‌زند به ارتباط جامعه‌ی یهود با اسپینوزا به‌مثابه یک چهره‌ی مهم فلسفی، اما قسمت تراژیک ارتباط مد نظر این است که پس از مرگ اسپینوزا نیز فلسفه‌ی وی و آثارش مدام در معرض جرح و تعدیل و طرد و انکار قرار گرفتند.