تاریخ تلخ به روایت احمد شاملو

شاملو خود در مقدمه‏یی جنجال برانگیز بر روایتی دیگرسان از غزل‏های حافظ گفته بود: «حافظ راز عجیبی است…» اما من شاملو را با تمام مانسته‏گی قامت بلند شعر و اندیشه‏اَش به حافظ، و با وجود همه‏‏ی رازناکی، ایماژ و پیچیده‏گی عمیق شعر بی‏ماننداَش، نه رازی عجیب که نشانه‏یی غریب می‏دانم. از آن‏سان که پنداری بی‏گاهان و چند ده قرن یا هزاره‏یی زودتر به شتاب در سیاره‏ی ما فرود آمده بود. هر چند به زبان و بیان و جان معاصر ما بود و بیش از همه ما به خود می‏بالیم که معاصر او بودیم و پیش‏تر از تمام اعضای اصلی و بدلی خانواده‏ی ما نزدیک‏ترین خویش‏آوند ما بود، اما انگار حضور قاطع و خلاصه و معجزه‏‏وارش در هزاره‏ی دوم کره‏ی ما سخت نامنتظر بود. در بادیه‏یی که کسی را یارای انتظار او نبود، پاتاوه نهاده بود… گفتم شگفت. و استدلال می‏کنم شاملو فاشیست آنارشیستی بود که به هم‏دستیِ توده‏ها در صف سوسیالیست‏ها رخنه کرده بود و با نیهیلیست‏ها، کرگدن‏وار نرد سرکشی و طغیان‏ زده بود و در همه حال به دفاع از انسان بلندترین پرچم آزادی و برابری را بر ذروه‏ی شعراَش برافراشته بود… و شگفت‏تر آن‏که مخالفان و معاندان‏اَش نیز با احترام تمام پیش پای‏اَش بر می‏خاستند و با این‏که به جرم تشنیعِ کلاسیسیسم و تخریب عرصه‏ی انحصاری “حافظ نامه” پژوهی و نقد تابوی فردوسی و سنت‏شکنی و تعرض به خرافه پرستی و هجو انواع حرفه‏های سیاه هنری و تشکیک در سابقه و حافظه‏ی تاریخی و جز این‏ها به دادگاه‏های خود خوانده می‏بردندش اما با تمام این اوصاف گاه و بی‏گاه و به فرصت‏ طلبانه‏ترین شکل ممکن از شعر و اندیشه‏‏اَش آویزان می‏شدند تا مگر از نمداَش برای سرکچل خود کلاهی بدوزند. و به‏راستی شما در طول و عرض تاریخ قوال و قطور این کهن بوم و بر آدمی‏‏زاده‏یی را سراغ دارید که هتاکان و معاندان و دشمنان خونی‏اَش نیز، چنین حیرت‏انگیز زبان به ستایش‏اَش گشوده باشند؟!