تاریخ علم در ایران 1 (از دوره ی باستان تا آغاز اسلام)

چنانچه دانش بر فراز آسمان جای داشتی مردمی از سرزمین ایران بر آن دست یافتی. حضرت محمد (ص)

ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی و قرار گرفتن در مسیر شرق و غرب جهان پیوسته در جریان برخوردها، اندیشه ها، جنگ ها و مهاجرت ها بوده و از این رو در طول تاریخ خود نشیب و فرازهای فراوان دیده است. زمانی که امنیت، عدالت و حکومت مرکزی مقتدر وجود داشته است و امور جریان عادی خود را می گذرانده، علم، ادب و هنر رواج داشته است و مردم به ساختن و تولید مشغول بوده اند. اما دوره هایی که جنگ، قحطی، بیماری و ناامنی حاکم بوده است بیشترین تلاش مردم صرف زنده بودن خود می شده است و این در حالی است که به حداقل وسایل زندگی قانع بوده اند. در ایران دوره های آرامش و دوره های ناامنی فراوانی داشته ایم. از این رو تاریخ علم، ادب، فرهنگ و تمدن این کشور نشان دهنده ی جریان های آرام و گاهی با تلاطم های بسیار است. با وجود این فرهنگ و تمدن ایران در طول چند هزار سال مداومت داشته است. در صورتی که نام و نشانی از بعضی فرهنگ و تمدن ها باقی نمانده است. تاریخ دانان سه عامل زیر را راز بقای تمدن و فرهنگ ایران می دانند: عامل اول، عامل جغرافیایی و وضع طبیعی کشور و وسعت خاک و کوه های سر به فلک کشیده است که سبب می شده است در هر تهاجمی بخشی از آن آزاد بماند و فرهنگ ایرانی در آن بخش ادامه یابد. عامل دوم، نبوغ ذاتی قوم ایران است که هر قوم متجاوزی را در خود جذب می کند و رنگ ایرانی به آن می دهد. عامل سوم، وجود مردان بزرگ تاریخ ساز است که در ایران، هر از گاهی روح و اندیشه و قلب مردم را رهبری و جامعه را نوسازی کرده اند.