درباره ی پیچیدگی

در نظام هستی چیزی پیچیده‌تر از حیات نیست. حیات در همه‌ی تجلیات آن -از سلول‌ها تا موجود انسانی، ساختارهای اجتماعی، زیست‌بوم‌ها، و فراتر از این‌ها- بی‌انتها، بالنده و پیش‌بینی‌ناپذیر است و درعین‌حال تطبیق‌پذیر، همراه با پایداری خودجوش. ولی چگونه از سامانه‌های بزرگ متشکل از اجزای ساده رفتار پیچیده سرمی‌زند؟ چگونه پدیده‌های به‌اصطلاح هوشمند و هشیار از اجزای ناهوشمند و ناهشیار ظهور می‌کنند؟ پیچیدگی پلی است بر شکاف به‌ظاهر پل‌ناپذیر میان ریزترین وجه هستی عالم (که با مکانیک کوانتومی توصیف می‌شود) و گسترده‌ترین وجه آن (که با نظریه‌ی نسبیت به بیان درمی‌آید). در پیچیدگی، کل به صورتی پیش‌بینی‌ناپذیر بیش‌تر از جمع اجزایش است. چیزی شبیه به جهان، چیزی شبیه به خودمان. باری، پیچیدگی، به اسراری می‌پردازد که جان تازه‌ای به علم، فلسفه و متافیزیک می‌دهند.