نیزه ها...تفنگ ها (با نقاشی های گونتر گراس)

حس وظیفه آن‌گاه معنا می‌یابد که حرفه‌ای را که در پیش گرفته‌ای، با عشقی آتشین دوست بداری و چون بر سر دوراهی قرار بگیری، بر اساس نداری وجدانت دست به انتخاب بزنی. یک‌سو، زندگی در پناه سکوت تحمیلی و سوی دیگر، مرگی همراه با طلیعه‌ی فریاد واپسین حقیقت. «نویسنده‌ای که تصمیم می‌گیرد روشن بنویسد، در طلب خواننده است؛ نویسنده‌ای که مبهم می‌نویسد، بیش‌تر در طلب تفسیر است.» کامو راست می‌گفت. ساراماگو پاسخی درخور داشت: «جنبه‌ی دلپذیر کلماتِ ساده این است که بلد نیستند گول بزنن.» و یافتن کلماتِ ساده دشوارترین کاری است که نویسنده‌ای می‌تواند برگزیند. کلماتی ساده و ناتوان از فریب. کلماتی که شاید عاقبت‌به‌خیر شوند.