امپراتوری از یاد رفته ی باختر

آیا تابه‌حال چیزی از بزرگ‌ترین و غنی‌ترین شهر دوران باستان شنیده‌اید؟ همان شهر بلخ که پایتخت امپراتوری باختر بود که به «امپراتوری هزارشهر طلایی» معروف است. پادشاهی باختر، ازآنجایی‌که بیشتر مردم باکتریا شهرنشین بودند، به‌عنوان یکی از ثروتمندترین پادشاهی‌های خاورزمین در نظر گرفته می‌شود.
اهمیت مطالعه‌ی تاریخ باختر در این است که روزگاری بخش شرقی امپراتوری ایران را تشکیل می‌داد. از طرفی، بلخ همواره تداعی‌گر تاریخ شکوه ایران است. در این سرزمین بود که براساس سنت گذشتگان، زرتشت ادعای پیامبری کرد و دینی را برگرفته از نامش عرضه کرد. همچنین در این سرزمین یکی از چندین معابد ثروتمند آناهید یا همان آناهیتیس، یا تانیتای پارسی‌ها یا آنانیتای سرودهای اوستایی قرار دارد. آرامگاه‌های این ایزدبانو همیشه منبع ثروتی سرشار برای شهری بود که در آن جای داشت.
هیو جرج رولینسن، عضو پیشین فرهنگستان کالج امانوئل و پروفسور ادبیات انگلیسی دانشگاه کمبریج، در کتاب "تاریخ امپراتوری ازیادرفته باختر" از تازه‌ترین و به‌روزترین یافته‌های تاریخی امپراتوری باختر نوشته که برگرفته از مقاله‌ای است که درسال 1909 برنده‌ی‌ جایزه‌ی‌ هیر دانشگاه کمبریج شد. موضوع این کتاب، بررسی و تحقیق درباره‌ی تاریخ کهن ایران‌زمین است و به بخش بزرگ و قابل‌توجهی از آن، به نام باختر می‌پردازد که ثروتمندترین بخش این سرزمین به شمار می‌رفت. همچنین به بلخ، پایتخت باختر می‌پردازد که همواره تداعی‌گر تاریخ شکوه ایران است. در این سرزمین بود که براساس سنت گذشتگان، زرتشت ادعای پیامبری کرد و دینی را برگرفته از نامش عرضه کرد. همچنین در این سرزمین یکی از چندین معابد ثروتمند آناهید یا همان آناهیتیس، یا تانیتای پارسی‌ها یا آنانیتای سرودهای اوستایی قرار دارد.

در این کتاب می‌خوانیم که سرزمین باختر، به حاصل‌خیزی شهره بود و مورخان آن را "غرور آریایی‌ها" می‌نامیدند که در واپسین روزگاران از آن خطه، سیصدوشصت رعیت به خزانه‌ی ایران باج و خراج می‌پرداختند. باختر آب فراوان داشت و به‌جز زیتون، تمام محصولات یونان در آنجا کشت می‌شد. گیاه آنغوزه که هم جنبه‌ی تجاری و هم جنبه‌ی پروارساختن نژاد اصیلی از گوسفندان را داشت، در جلگه‌ها و مراتع هندوکش بسیار یافت می‌شد. باختر همچنین خاستگاه گیاه یونجه بود؛ گیاهی دارویی که به‌وفور در این منطقه می‌رویید و بهترین علوفه را برای اسب‌های معروف این سرزمین تأمین می‌کرد. شاید بتوان این گیاه را دلیل شهرت سواره‌نظام باختر دانست.