نامه های زندان 2 (از 1928 تا 1931)

در میان انبوه نوشته‌های آنتونیو گرامشی، نامه‌های زندان از برجسته‌ترین نوشته‌های او در عالم اندیشه‌ی سیاسی است و منبعی مهم و پرارزش برای درک شخصیت راستین گرامشی، ویژگی‌های فکری و اخلاقی و عمق مطالعات او، همچنین برای فهم آرای او در عرصه‌ی جامعه‌شناسی سیاسی و مطالعات فرهنگی. اهمیت این اثر در آن است که بخش مهمی از کوشش گرامشی را در تدوین پروژه‌ی فکری‌اش به ما ارائه می‌دهد که، علاوه‌بر سیاست، تاریخ و فلسفه، مطالعات فرهنگی را نیز دربر می‌گیرد. در جای‌جای نامه‌ها تلاش برای بررسی همه‌جانبه‌ی مسئله‌ی اصلی‌گرامشی، یعنی نحوه‌ی سربرآوردن فاشیسم و ناکامی جنبش انقلابی مشهود است، و رد و نشانی از مفاهیم کلیدی و مورد توجه او، همچون هژمونی، روشن‌فکر ارگانیک، جامعه‌ی سیاسی و جامعه‌ی مدنی، تاریخی‌گری، مسائل فرهنگی و ادبی، و جریان‌های حاشیه‌ای ادبی را به‌وضوح می‌توان در خط فکری ‌او و دیدگاه‌هایش درباره‌ی مقولات گوناگون و حتی مسائل روزمره دید: نامه‌های زندان یا به تعبیری این «اپرای زندان» نمودار نبوغ و ذهنِ تحلیل‌گر و خلّاقِ این متفکر مارکسیستِ انقلابی است.