تنهایی (در فلسفه،روانشناسی و ادبیات)

بنابراین، انسانی که تنهاست احساس لذت‏بخشی ندارد. او لحظه‏‏ای آرزو می‏کند که ای کاش به همان اندازۀ زن و مردی که با یکدیگرند، بزرگ بود. سپس خودش را به دو نیم کرد و این‏‏گونه زن و شوهر بر‏آمدند. بنابراین، یاگناوالکیا می‏گوید: «بنابراین ما دو نفر (هر یک از ما) همچون نیمۀ یک پوسته‏‏ایم.» پس خلأ موجود با همسر پُر می‌شود. اینجا در افسانۀ ودایی، روشن است که تنهایی چون امری در تقابل با غریزۀ جنسی، غلبه دارد. آیا فروید این مطلب را دریافته بود؟ به گمانم می‏توان تصور کرد شاید او دستگاه روان‏‌شناختی کامل را بر مبنای اصل تنهایی بشری صورت‏بندی کرده باشد، به جای نظامی که درواقع استقرار آن براساس اولیه بودن میل جنسی است. به عبارتی، می‏گویم که تنهایی به منزلۀ یک اصل، ممکن است به همان اندازۀ آموزۀ فروید درباب نیازهای جنسی، نهایی و فراگیر باشد.