گولاگ (روایت تاریخ)

«گولاگ» هم به اداره‌ی اردوگاه‌های کار اجباری و زندان‌های سیاسی اشاره داشته و هم منظور از آن نظام کار اسیران و بردگان شوروی در انواع مختلف بوده است: اردوگاه‌های کار، اردوگاه‌های مجازات، اردوگاه‌های زندانیان سیاسی و مجرمان، اردوگاه‌های زنان، اردوگاه‌های کودکان و اردوگاه‌های موقتیِ پناهندگان. حتی واژه‌ی «گولاگ» در معنای گسترده‌تر نظام سرکوبگر شوروی را نیز در بر می‌گرفت، همان سلسله‌فرایندهایی که زمانی زندانیان آن را ماشینِ «چرخ گوشت» می‌نامیدند: بازداشت‌ها و دستگیری‌ها، بازجویی‌ها، واگن‌هایی که برای حمل ونقل زندانیان استفاده می‌شدند، کار اجباری، فروپاشی خانواده‌ها، سال‌هایی که در تبعید سپری می‌شدند و مرگ‌های زودهنگام و بی‌دلیل. در تابستان ۱۹۱۸ لنین فرمان داده بود که «عوامل نامعتمد» در اردوگاه‌های کار اجباری در خارج از کلان‌شهرها حبس شوند، اما اهمیت این اردوگاه‌ها از ۱۹۲۹ فزونی گرفت. در آن سال، استالین بر آن شد که به‌منظور سرعت‌بخشیدن به فرایند صنعتی‌شدنِ اتحاد جماهیر شوروی و استخراج منابع طبیعی از سرزمین‌های دور شمالیِ این کشور، که چندان قابل‌سکونت نبودند، از کار اجباری استفاده کند. تعداد کل زندانیان در این اردوگاه‌ها معمولا حدود دومیلیون نفر بود، اما تعداد کل شهروندان شوروی، چه زندانیان سیاسی و چه زندانیان جنایی که زندگی در این اردوگاه‌ها را تجربه کرده بودند، بسیار بیش‌تر از این بود. دقیق‌ترین برآوردها نشان می‌دهند که از ۱۹۲۹، همان زمانی که گولاگ شروع به توسعه و گسترش در سطح کلان کرده بود، تا ۱۹۵۳، یعنی زمانی که استالین درگذشت، در حدود هجده‌میلیون نفر در این سیستم عظیم جان خود را از دست دادند. این کتاب شرح تاریخ گولاگ است. منظور از تاریخ گولاگ سرگذشت اردوگاه‌های کار اجباری شوروی است، یعنی خاستگاه این اردوگاه‌ها در انقلاب بلشویکی، توسعه و گسترش آن‌ها به‌منزله‌ی بخش اساسی و بنیادین اقتصاد شوروی و فروپاشی آن‌ها پس از مرگ استالین.