سفرنامه کلودیوس جیمز ریچ (از نینوا تا تخت جمشید)

ما با غم و اندوه بسیار با بسیاری از دوستان خداحافظی کردیم و حدود ساعت شش و نیم صبح سوار بر اسب‌هایمان، از باغ دوست عزیز و مهربان خود پاشا خارج شدیم و از حومۀ ناهموار دشت سلیمانیه، از کنار روستای بزرگ آق‌بولاغ گذشتیم که در طرف چپ ما قرار می‌گرفت. کل دشت در این قسمت نسبت به ضلع غربی آن مرتفع‌تر است و بیش ‌از نیمی از مسیر به سمت تپه‌های مقابل، شیب پیدا می‌کرد. حدود یک‌مایل و نیمی سلیمانیه، به رودخانۀ تانجَرو یا سرچنار رسیدیم که در راه بغداد از آن عبور کرده بودیم، ولی اکنون فقط نهری از آن باقی بود، بااین‌حال، بستر آن کمتر از صد یارد نیست. در سمت راست آن روستای الیاسه قرار داشت. پس‌ از گذشتن از روستای بزرگ باوین‌مرده یا پدرمُرده، ساعت نه‌ و بیست ‌و پنج دقیقه به روستای کیله‌سپی یا تَپَه‌رَش رسیدیم که کمی پایین‌تر از تپه‌ای قرار داشت که در آمدنمان از بغداد به سلیمانیه، بر آن اردو زده بودیم. ما برای گذراندن روز، به‌ رغم شرایط نامناسب روستا، در آنجا توقف کردیم. دهقانان همگی مشغول برداشت محصول پنبه بودند که چشم‌انداز زیبایی را پدید آورده بود. زمین‌های این منطقه با نهر کوچکی سیراب می‌شود که به طرف جنوب و متمایل به شرق جریان دارد و به رودخانۀ تانجَرو می‌ریزد. [کوه] گودرون در این نقطه، درست روبه‌روی ما، دیواری از صخره را تشکیل می‌داد و به سمت شمال‌غربی و جنوب‌شرقی متمایل می‌شد. سلسله‌تپه‌های غربی حدود یک یا یک و نیم مایل دورتر دیده می‌شد که به ستیغ یا خطی سنگی محدود می‌شد که با امتداد تپه‌ها به سمت جنوب، ارتفاعش اوج می‌گرفت. صخره‌ها نیز در کناره‌های تپه‌ها با درزهای ترک‌خورده نمایان بودند و این تپه‌ها می‌رفتند که فرو بریزند. در سمت شمال، در فاصلۀ دو یا سه‌مایلی، از این تپه‌ها زنجیرۀ کم‌ارتفاعی جدا می‌شود که به گودرون می‌پیوندد و به نظر می‌رسد در آن جهت درۀ سلیمانیه را نزدیک می‌کند. روی این زنجیرۀ کم‌ارتفاع، کوه و بقایای کَلَوانان قرار دارد. کمی دورتر، در پشت گودرون، صخره‌های عظیم و برهنۀ کورکور ظاهر می‌شوند.