جامعه شناسی جنبش های اجتماعی

جوامع بشری نوعا بر مبنای اراده‌ای جمعی شکل گرفته‌اند، یعنی بر مبنای میلی درونی به استقرار نظمی بیرونی. هدف از این امر افزایش توان سوژگی و ارتقا ظرفیت آفرینش‌گری نوع بشر بوده است، به‌نحوی‌که با استقرار نظمی استوار بتوان امنیتی نسبی فراهم کرد و در خلال مناسبات اجتماعی و هم‌افزایی‌های گروهی، زندگی بهتری را به ارمغان آورد. اما درعمل، استقرار نظم زمانی که به نقطۀ غایی خود می‌رسد، به‌گونه‌ای تناقض‌آمیز به مانعی بر سر راه هدف یادشده بدل می‌شود و سوژگی انسانی را مُنقاد ساختارهای خود می‌سازد. این معادله چنان تکرارپذیر است که شاید بتوان از آن به‌مثابۀ قانونی اجتماعی یاد کرد. درواقع، سیطرۀ نظم می‌تواند تصلب گذشته را بر نوزایی آینده حاکم کند. سیطرۀ تغییر نیز مانعی بر سر راه ایجاد و تداوم اشکال مختلف زندگی جمعی است. در چنین شرایطی تنها راه برای حفظ تعادل در زندگی جمعی، ایجاد هماهنگی میان دو عنصر یادشده است؛ آن‌طور که بتوان از مزایای «فُرم» بهره‌مند شد و در همان حال به دام «فرمالیسم» نیفتاد. نظم به حکم ذات، به تمامیت‌خواهی میل می‌کند و در صورت غیبت کارگزاران تغییر، «ساختار نظم» سکوتی گورستانی را بر جامعه تحمیل و هرگونه نوزایی در روش، منش و دانش را سرکوب خواهد کرد.