آگورافوبیای ایرانی (روایتی از موانع مدرنیته در ایران و پیرامون)

چطور شد که تمامیت‌خواهی نسل‌به‌نسل خود را به امروز رسانیده و دست‌نخورده هم باقی مانده است؟ اگر نظام توتالیتاریستی هیتلر هم بیش از این طول عمر داشت و گرایش به نازیسم پس از پایان جنگ دوم جهانی، جرم انگاشته نمی‌شد، چه بسا آلمانی‌ها هم دچار این وضعیت می‌شدند. البته نه به شدت ما؛ زیرا آلمان، مهد فلسفه، اندیشه و موسیقی بود. اما ایرانیان قرن‌ها، تنها ذیل شعر و عرفان زیسته‌اند. آنها پس از تجربه توتالیتاریسم؛ آرنت، نولته، مکتب فرانکفورت و… داشته‌اند. که این وضعیت را نقد کرده‌اند. ما اما؛ مولوی، خاقانی و گرایش به عرفان را داشته‌ایم که این وضعیت را عاشقانه و لذت‌بخش کرده‌اند. آنها منتقد بودند و ما موید. آنها اهل تردید هستند و ما اهل تایید؛ و این خود نشان می‌دهد که میان این دو جامعه، تفاوت‌های گفتمانی در مواجهه با این وضعیت وجود دارد. پدیده‌ای روانی که در آن گروگان نسبت به گروگان‌گیر حس هم­دردی و وفاداری پیدا می‌کند، گاه تا جایی است که از کسی که جان، مال و آزادی‌اش را تهدید کرده، دفاع و با اختیار و علاقه خودش را تسلیم او می‌کند. عارضه استکهلم اصطلاحی است که پس از سرقت از بانکی در استکهلمِ سوئد، توسط نیل بیِروت (Nils Bejerot) روان‌شناسی که از آغاز تا پایان گروگان‌گیری به پلیس مشاوره روانشناسی می‌داد و به بانک رفت‌وآمد داشت، هم‌زمان با پوشش خبری مورداستفاده قرار گرفت و بعدها توسط روان‌شناس دیگری به نام فرانک اوخبری (Frank Ochberg) رسما تعریف و نام‌گذاری شد.