کسب و کار اعجاب (نیچه به روایت هیوبرت دریفوس)

تفاوتی میان نیچه و هایدگر از یک سو و کی‌یرکگور از سوی دیگر وجود دارد: ‌نزد نیچه و هایدگر، فلسفه از شأنِ ابزاری نیز برخوردار نیست. به سخن دریفوس، آزمودگی نه از طریق آموزش یا وساطت به معنا، بلکه از راه ورزیدگی تحقق می‌یابد. دریفوس مثالی ساده و شاید بیش‌ازحد ساده برای دانشجویانش می‌زند. فرض کنید که پدر و مادری همراه فرزندشان به جشن تولد دوستی می‌روند و پیش از آن در آموزش‌هایشان به فرزند خود گفته‌اند که هرگز نباید دروغ گفت. آنان به این مراسم می‌روند و از قضا در آنجا کسل و ملول می‌شوند. اما هنگام خداحافظی به دوستشان می‌گویند که بسیار به آن‌ها خوش گذشته است. در اینجا فرزند درمی‌یابد که قانونِ هرگز نباید دروغ گفت، چندان هم جدی و تخطی‌ناپذیر نیست. بنابراین اگر نخواهیم دوستانمان را ناراحت کنیم، گاهی وقت‌ها می‌توانیم دروغ بگوییم. چنان که دریفوس می‌گوید، آن فرزند شروع می‌کند به آزمون و خطا دربارۀ اینکه چه مواقعی باید دروغ گفت و چه مواقعی نه؛ و سرانجام اگر ورزیدگیِ اجتماعی و فرهنگیِ کافی پیدا کرد و به‌اصطلاح موقعیت‌شناسِ خوبی شد، به‌صرافت و به‌غریزه درخواهد یافت که این قانون را کجا باید دور بزند. به عبارت دیگر، آنچه این غریزه را در او شکل می‌دهد، نه آن قانون، بلکه تجربۀ آزمون‌وخطایی است که به ورزیدگی ختم می‌شود.