فلسفه ها و فرهنگ ها

آیا سنت‌های فلسفی باستان را باید مرده یا منسوخ دانست؟ در غیر این صورت، این سنت‌ها اگر بخواهند پایدار بمانند، باید چه تغییراتی را متحمل شوند؟ با توجه به تأثیراتی که توسعه‌ی علم در غرب بر اندیشه‌ی فلسفی گذاشته، آیا قرار است برداشت‌های مدرن غربی از فلسفه جای همه‌ی اندیشه‌های دیگر را بگیرد؟ یا آیا هنوز امکان دارد که سنت‌های فلسفیِ فرهنگ‌هایی غیر از فرهنگ غربی بتوانند در کل ــ با ارائه‌ی مسائل یا رهیافت‌هایی به مسائلی که غربیان از آن‌ها غفلت کرده‌اند یا تمایل به عبور از آن‌ها داشته‌اند ــ کمکی به فلسفه کنند؟ شاید ما در موقعیتی نباشیم که به همه‌ی این پرسش‌ها پاسخ دهیم. اما هنگامی که درحال بررسی فلسفه‌های سایر فرهنگ‌ها هستیم می‌توانیم آن‌ها را در نظر بگیریم. نباید به‌سادگی این را مسلّم دانست که فرهنگ‌های دیگر هیچ‌چیزی برای کمک به اندیشه‌ی فلسفی ندارند. فلسفه‌ی غربی ممکن است از برخی جهات به‌خوبی پیشرفت کرده باشد (به معنایی ارزش‌گذارانه از کلمه‌ی «پیشرفت») اما این احتمال نیز هست که در طول مسیر عناصر ارزشمندی فراموش شوند یا نامفهوم باشند، و ممکن است به طریقی بتوان تأمل بر سنت‌های فلسفی غیرغربی را برای رفع کوته‌نظری آشکار به کار گرفت. ما باید به‌دنبال دستیابی به جامعه‌ای کثرت‌گرا در سراسر جهان باشیم که در آن به همه‌ی فرهنگ‌ها احترام گذاشته شود. این ادعا که فلسفه‌ی تطبیقی در نیل به چنین هدفی می‌تواند نقش مهمی داشته باشد ممکن است اغراق‌آمیز و حتی مضحک به نظر آید، ولی نباید قابلیت فلسفه و توانایی فیلسوفان برای تشکیل چنین جامعه‌ای را نادیده انگاریم.