دار و دسته ی اسمایلی

جان لوکاره، نویسنده‌ی برجسته‌ی آثارِ جاسوسی، پس‌از آفریدن شاهکارهایش، جاسوسی که از سردسیر آمد و پیله‌ور، خیّاط، سرباز، جاسوس، با پی گرفتنِ داستانِ شخصیت‌های رمانِ دومِ یادشده چالشی نو را پذیرا شد؛ می‌خواست ببیند مخاطبانش تا کجا حاضرند شخصیت‌های آفریده‌اش را دنبال کنند. ولی مخاطبانش نتوانستند نبوغِ قصه‌گوییِ او را منکر شوند و از جلدِ دومِ «سه‌گانه‌ی کارلا»، به‌رغمِ طول‌وتفصیلِ دیکنزی‌اش، استقبالِ چشم‌گیری شد. این سرنوشتی بود که در انتظارِ جلدِ آخرِ این سه‌گانه هم بود: دارودسته‌ی اسمایلی؛ هرچند، ضرب‌آهنگِ روایتِ این رمان به‌عمد کند و مهارشده بود بی‌پیرایگی‌اش ناراحت‌کننده می‌نمود. ولی بخشِ بزرگی از جادوی این اثر مرهونِ قهرمانِ آن، جُرج اسمایلی، بود که دیگر دورانِ بازنشستگی را پشت سر می‌گذاشت، ولی همکارانِ سابقش به بن‌بستی خورده‌اند که باور دارند فقط اسمایلی می‌تواند آن را حل کند. یکی از آدم‌های اسمایلی که رؤسای جدیدِ سازمانِ امنیت از او به‌عنوانِ طعمه استفاده کرده‌اند کشته شده است، درحالی‌که دنبالِ جُرج می‌گشته است تا چیزی را به او بگوید. خواسته‌ی سازمان از او این است که قضیه را لاپوشانی کند، ولی روشن است که او عکسش را انجام می‌دهد؛ از رفقای مقتول و رفقای خودش پرس‌وجوهایی می‌کند، به هامبورگ می‌رود و با جسدِ دیگری برخورد می‌کند. این‌گونه سرنخ‌هایی گرد می‌آورد: نامه‌هایی که زنی روس از پاریس به مقتول نوشته است، عکس‌هایی مخفیانه از مأمورهای شوروی، و چه و چه و چه. و وقتی همه‌ی سرنخ‌ها را کنارِ هم می‌گذارد ختم می‌شوند به کابوسِ او، دلیلِ همه‌ی ناکامی‌های کاری و خانوادگی‌اش: کارلا، مأمورِ ارشدِ اطّلاعاتیِ شوروی. ولی سببِ این‌همه تکاپوی کارلا این‌بار موضوعی شخصی است، آن‌قدر شخصی که چپ و راست قوانینِ شوروی را برایش زیرِ پا می‌گذارد. و اکنون وقتِ آن است که اسمایلی از این ضعفِ انسانیِ رقیبش سود بجوید، کاری که اسمایلی را به پیروزیِ باشکوه ولی بی‌لذّتش نزدیک می‌کند. روایتِ جذّاب و دیالوگ‌های پربارِ این رمان زمینه‌سازِ خداحافظیِ یکی از باشکوه‌ترین شخصیت‌های ادبیاتِ جاسوسی‌اند.