خود شیفتگی

فروید اصطلاح «نارسیسیسم» (خودشیفتگی) را از دو تن وام گرفت: پاول نِکه، که در سال 1899 از آن برای توصیف انحرافی استفاده کرد که در آن فرد با بدن خود چون ابژه‌ای جنسی برخورد می‌کند، و هَوْلاک اِلیس، که یک سال پیش از آن از این اصطلاح برای توصیف نگرش روان‌شناسانه‌ای مشابه نگرش روان‌شناسانۀ شخصیت افسانه‌ای نارسیسوس استفاده کرده بود (به معنای «شبه‌نارسیسوسی»). براساس طبقه‌بندی‌فروید در اولین رساله از سه رساله‌اش از اقسام انحراف‌ها، می‌توان گفت خودشیفتگی مدنظر نکه انحرافی از حیث ابژۀ جنسی است. براساس تجربیات بالینی، خودشیفتگی در بیماران دیگر نیز دیده می‌شوند؛ مثلا، همان‌طور که سَجِر اشاره کرده، در همجنس‌گرایان. عاقبت در سال 1911 اوتو رانک نتیجه گرفت که تخصیص‌های خودشیفته‌وار لیبیدو ممکن است جایگاهی در رشد جنسی بهنجار انسان داشته باشد. درنتیجه، دیگر خودشیفتگی صرفا نوعی انحراف نبود و به «مکمل لیبیدوی ایگویسمِ غریزۀ صیانت نفس» نیز تبدیل شد (فروید، 1914، 73_74). در این مرحله از بحث، بهتر است لحظه‌ای به سراغ مقالۀ فراموش‌شدۀ رانک برویم و در آن درنگی بکنیم. این مقاله بر اهمیت خودشیفتگی تأکید می‌کند و آن را پدیده‌ای بهنجار و گذاری اجتناب‌ناپذیر از خودانگیزی جنسی به عشق ابژه‌محورِ دوران نوجوانی می‌داند. پرونده‌ای که رانک به آن اشاره می‌کند مربوط به زنی است که، بنا به روایت رانک، عشقش به بدن خود نه‌تنها به غرور زنانۀ معمولش شکل داده، بلکه پیوندی وثیق با تمایل همجنس‌گرای او دارد. رانک معتقد بود که خوددوستی در زنان نوجوان با حالتِ عاشقِ مادر بودن در دوران کودکی ارتباط دارد، حالتی که بعدا به همانندسازی با مادر و جست‌وجوی خویشتن در شریک همجنس‌گرای مؤنث تغییر شکل می‌یابد (همان‌طور که پیش از این دربارۀ مردان گفته شد). خیال‌پردازی دربارۀ بازگشت سرزندگی جوانی این‌گونه متبلور می‌شود و این خیال‌پردازی در سال‌های بعد نقشی مهم در ایده‌های بعدی رانک دربارۀ همزاد چونان ایده‌آل خودشیفته جاودانگی ایفا کرد.