سیاست و حکومت در خاورمیانه (غرب آسیا) و شمال افریقا

یکی از تازه‌ترین امواج مخالفت با اندیشه و آرمان صهیونیستی ظهور پدیده‌ پست‌صهیونیسم در سال‌های پایانی دهه ۱۹۸۰ بود. این گروه از اندیشمندان و مورخان، از دیدگاه‌ها و ابعاد گوناگون، صهیونیسم و اسرائیل را مورد انتقاد قرار دادند. پست‌صهیونیسم اصطلاحی است برای توصیف «دیدگاه‌مورخان تجدیدنظر‌طلب» اسرائیلی درباره تاریخ اسرائیل، که مورد پسند صهیونیست‌ها نیست. این دیدگاه جدید درباره ایدئولوژی، اصول و اهداف جنبش صهیونیسم در دهه ۱۹۹۰ میلادی مطرح و به یکی از کشمکش‌های فکری میان روشنفکران اسرائیلی و روشنفکران عرب، به‌ویژه فلسطینی، تبدیل شد. چکیده دیدگاه‌های مورخان و اندیشمندان پست‌صهیونیست به شرح زیر است: • صهیونیسم با تأسیس اسرائیل هدف اصلی خود را تحقق بخشیده و اکنون دوره آن فرا‌رسیده که تاریخ اسرائیل با روشی عینی‌تر ارزیابی شود. • اعراب فلسطینی در سال ۱۹۴۸ و پس‌از آن به‌زور از خانه‌ها و سرزمین خود رانده شدند و بر‌خلاف روایت صهیونیستی خودشان از فلسطین فرار نکردند. ساختن روایت فرار فلسطینی‌ها بخشی از طرح اسرائیل بود تا یهودیان را در فلسطین به اکثریت برساند. • نیروهای اسرائیلی در جنگ ۱۹۴۸ به این دلیل پیروز شدند که قدرت بیشتری از ارتش‌های اعزامی عرب داشتند، نه آن‌گونه که صهیونیست‌ها می‌گویند به‌دلیل شجاعت خود. • یهودیان اکثریت موسوم به «اشکنازی»، رفتار تبعیض‌آمیزی در ‌برابر یهودیان «سفاردی» مهاجر داشتند که از کشورهای عربی آمده بودند. از تقسیم‌بندی‌های گفتمان پست‌صهیونیستی نوعی طبقه‌بندی است که سه گونه گرایش برای پست‌صهیونیسم در نظر می‌گیرد: گرایش نخست صهیونیسم را در پروژه خود بیش‌از حد موفق می‌داند. موافقان این گرایش می‌گویند دولت اسرائیل باید از دولت یهودیان به دولت «همه شهروندان اسرائیل» تبدیل و قانون بازگشت متوقف شود. گرایش دوم مشروعیت و قانونی‌بودن صهیونیسم را انکار نمی‌کند، اما از اعمال ظالمانه آن در‌قبال اعراب انتقاد می‌کند. گرایش سوم رادیکال‌تر است و اصولا صهیونیسم را حرکتی استعماری می‌داند و بر آن است که «صهیونیسم با یک اشتباه استعماری متولد شد». نوشته‌های ایلان پاپه، باروخ کیمرلینگ و گرشون شافیر بازتاب این نوع نگرش است. آن‌ها پست‌صهیونیسم را هجومی علیه صهیونیسم می‌دانند و ابایی ندارند که نشان دهند صهیونیسم و اسرائیل از ابتدا پدیده‌هایی آلوده و پلید بوده‌اند.