اگر از نو شروع کنیم (نمایش نامه)

ای کاش آدمی دوبار تجربه‌ی زیستن داشت یا اینکه لااقل یک‌بار می‌توانست به گذشته‌بازگردد و همه‌چیز را از نو شروع کند. شاید آن‌گاه فرصت این را داشته باشد که با انتخاب‌هایی دیگر، اشتباهات گذشته‌ی خود را جبران کند. همه‌ی ما زمانی آرزو می‌کنیم که ای‌کاش این خواسته‌ی ناممکن، امکانِ شدن داشت و با بازگشت به گذشته تقدیری تازه را رقم می‌زدیم. نمایشنامه‌ی «اگر از نو شروع کنیم» اثر اریک امانوئل اشمیت، با رویکردی فلسفی و زبانی همه‌فهم به این آرزوی دیرینه می‌پردازد. اشمیت با استفاده از زبانی جذاب و دراماتیزه شده، در قالب نمایشنامه‌ای تک‌پرده‌ای که همه‌ی وقایع آن در صحنه‌ی یک خانه‌ی قدیمی می‌گذرد، تحقق این آرزوی محال را مورد واکاوی قرار می‌دهد. شخصیت اصلی نمایش الکساندر، پیرمردی شصت‌وپنج‌ساله است. او هنگامی که به خانه‌ی قدیمی دوران نوجوانی‌اش باز می‌گردد؛ یک‌باره با هجوم خاطرات تلخ و شیرین گذشته روبه‌رو می‌شود. جوانی‌ازدست‌رفته و آدم‌هایی که روزگاری نقش مهمی در زندگی‌اش داشته‌اند، در برابرش تجسم یافته و زنده می‌شوند: مادربزرگ دوست‌داشتنی، دو دختری که دوستش داشتند و خودش که جوانی بیست‌وپنج‌ساله است و در یکی از سرنوشت‌سازترین موقعیت‌های زندگی‌اش قرار دارد. آیا این بار می‌تواند بر تقدیر خود غلبه کند یا اینکه دوباره تسلیم تقدیر خواهد بود؟ الکساندرای پیر می‌کوشد به الکساندرای جوان کمک کند که این بار انتخاب بهتری داشته باشد، زیرا گذشته‌ی یکی با آینده‌ی دیگری گره خورده است. «اگر از نو شروع کنیم» یکی از فراموش‌ناشدنی‌ترین آثاری است که درباره‌ی مفهوم فلسفی زمان نوشته شده است، به‌زبانی بسیار ساده و در قالب نمایشنامه‌ای تکان‌دهنده که بعید است بعد از خواندن صفحات آغازینش بتوان دربرابر وسوسه‌ی ادامه‌دادن این تجربه‌ی جذاب مقاومت نشان داد. به‌خصوص که اشمیت چنان مخاطب را با انبوه پرسش‌های تفکربرانگیز روبه‌رو می‌سازد که امکان ندارد تا ساعت‌ها بعد خود را از سیطره‌ی تاثیرگذاری نمایش خارج کند. اوج قدرت‌نمایی اشمیت در این نمایش کوتاه، این است که به شکلی ناخودآگاه، مخاطب را وادار می‌کند آن را دوباره و چندباره بخواند.