سیاست نامه (سیر الملوک)

تجاربی که خواجه نظام‌الملک توسی در سالیان ممتدّ وزارت فراهم آورده بود، در کتابِ سیاست‌نامه یا سیرالملوک یا پنجاه فصل جمع شده است و امروزه یکی از بهترین آثار نثر فارسی در قرن پنجم هجری شمرده می‌شود. در تاریخ اندیشه‌ی سیاسی و سیاست‌نامه‌نویسی، سیاست‌نامه، اثری بی‌همتا در آیین کشورداری و فرمانروایی است که ایران‌زمین به خود دیده است و از این منظر ادامه‌ی «خوتای‌نامگ»ها در تداوم بخشیدن به اندیشه‌ی سیاسیِ ایرانشهری است:
«هیچ پادشاهی و خداوندِ فرمانی را از داشتن و دانستن این کتاب چاره نیست خاصّه در این روزگار که هرچند بیشتر خوانند ایشان را در کارهای دینی و دنیاوی بیداری بیشتر افزایند و در احوال دوست و دشمن دیدارشان بهتر درافتد و روش کارها و راه تدبیرهای صواب بر ایشان گشاده شود.»