ندامت و ملامت (مفاهیم روانکاوی)

فروید در پی این بود که نشان دهد انرژی روانی چگونه در موجودات به ضرورتی برای مهار خود آن انرژی بدل می‌شود. اید (نهاد یا آن) با منبع انرژی غریزی‌اش (لیبیدو/ اروس/ نیرو) به‌نحوی در ابتدا اگو (من) را عینیت می‌بخشد؛ و آن هم به نوبه‌ی خود سوپراگو (ابرمن) را شکل می‌دهد. به‌هرحال، درگیری نیروهای غریزی ادراک شده (خواه «درون جسمی» مثل گرسنگی و خواه «درون روانی» مثل عشق) چهار سطح انتظام رشدی را به وجود می‌آورند: دهانی، مقعدی، فالوسی، تناسلی. هر مرحله مبین نحوه تفکر خاصی است: تماشا بارگی لیبیدویی (باید دید) به دانش دوستی زاهدانه (باید دانست) تبدیل می‌شود. روایت آشناتر در مورد معادل بودن دانش، دیدن جنسی شده و گناه در افسانه باغ عدن آمده است.

دو کارکرد اساسی فرایند رشد در سطح شناختی عبارت‌اند از ایجاد تمایز ابتدا میان تاثر غریزه و مفهوم آن و سپس میان فرایندهای اولیه ناآگاه و فرایندهای ثانویه یعنی افکار و قضاوت‌های بیداری. آگاهی کودک از تاثر/ احساس گرسنگی که مربوط به آگاهی او از خود گرسنگی است با آموختن طریق نامیدن و تشخیص مفهوم/ انگاره‌ی «گرسنگی» تغییر می‌کند. اما فشار تاثر گاهی ممکن است فرایندهای ناآگاه را که به برآوردن توهم‌آمیز غرایز متمایل‌اند به تکاپو وادارد. چنان که تسوس در رویا در شب نیمه‌ تابستان شکسپیر می‌گوید:

تخیل قدرتمند را ترفندهایی‌ست

چندان که صرفا اگر لذتی را تصور کند،

بی‌درنگ آورنده‌ای نیز برای آن می‌سازد.

(پرده پنجم، مجلس اول)

آن رضایت واقعی که فرد انتظارش را می‌کشد با محک واقعیت، تحت هدایت فرایندهای ثانویه، محقق می‌شود. گرچه همان‌طور که فروید سخت کوشید تاکید کند، مقتضیات تمدن و مظاهر ادراک جمعی فرایندهای ثانویه سطحی از روان‌رنجوری‌اند که کامیابی را به تعویق می‌اندازند.