آنتونیو گرامشی (درآمدی بر اندیشه های سیاسی)

گرامشی درون اندیشه‏های مارکس «زیست». اما اندیشه‏های مارکس برای او عاملی بازدارنده‏ محسوب نمی‏شد که نوآوری و خلاقیتش را محدود کند و به زنجیر بکشد؛ این اندیشه‌ها چارچوبی از باورها و اندیشه‏ها بودند که ذهن او را آزاد ساخت، آن را رها کرد و به کار انداخت. بیشتر ما از باورها و اندیشه‏هایی الهام گرفته و تغذیه شده‏ بودیم موسوم به نوشتجات مارکسیستی که در آنها مفسری که نگران ماهیت شبه‏مذهبی تکلیفش (و بی‏تردید تکلیفش!) است، فقط پیرایش و تصحیح جسته‌گریختۀ علائم سجاوندی آن نوشته را برای خود مجاز می‏شمرد، درنتیجه ما شیوایی و تازگی نوشته‏های گرامشی را همانند تأثیر رهایی‏بخش و انقلابی آن تجربه کردیم. در اینجا، آنچه بی‏تردید محدودیت متنی به ‏شمار می‏رفت، یعنی ماهیت پراکندۀ نوشته‏های وی، برای ما امتیازی مثبت محسوب می‏شد. دست‏نوشته‏های گرامشی حتی در برابر هماهنگ‏ترین تلاش‏ها برای دوختن مرزهای آزاد و رهای اندیشۀ او به جامه‌ای یک‌دست و یکپارچۀ راست‏کیشانه و ارتودکسی پایداری کرد.
بنابراین، گرامشی به این معنا، و بدون آنکه بخواهیم سایر جنبه‏های اندیشه و تفکرش را نادیده بگیریم، در نقش تمام‏عیارترین «نظریه‏پرداز سیاسی» ظاهر شد. او همانند شماری از نظریه‏پردازان هم‌رده و هم‌ترازش در تاریخ، پنداشتی جامع و مبسوط از «سیاست» به ما عرضه کرد که مشتمل است بر توازن‏ها و ضرباهنگ‏ها، اشکال و قالب‏ها، خصومت‏ها و تعارض‏ها و دگرگونی‏ها و تحول‏هایی ویژه و مختص آن در مقام رشته‌ای علمی. مراد من آن شیوه‏ای است که وی به مدد آن مفاهیمی چون «مناسبات نیروها»، «انقلاب منفعلانه»، «ترانسفورمیسم»، «بزنگاه یا بحران استراتژیک» و «جبهۀ تاریخی» را توسعه داد و همچنین معانی نوینی به مفهوم «حزب» بخشید. درک مفاهیم فوق اقتضای اندیشیدن دربارۀ امر سیاسی است براساس شیوۀ جدید؛ سطح استراتژیکی که سایر عوامل تعیین‏کننده به‏‌شدت درون آن متراکم و متمرکز می‏شوند.