بادهای غربی:گزیده ای از گفتگوها و سخنرانیها (فلسفه و کلام24)

یکی از مشکلات چه در معرفت‌شناسی و چه در سیاست همین است که ما باز هم همان ساختار مارکسیستی را در مورد جنبشهای اجتماعی دیگر اعمال می کنیم. مثلا همین فمینیسم، زنان را جانشین طبقۀ کارگر می‌کند، مردان هم مثلا جانشین بورژوازی و باز هم دیالکتیکی به راه می‌افتد منبعث از مادرسالاری، پدرسالاری، زن‌سالاری، مردسالاری و ... و یک تاریخچه‌ای نیز برای آن ساخته می‌شود. بدین ترتیب، در فمینیسم افراد را بر اساس جنسیت‌شان طبقه‌بندی می‌کنند، در حالی که در جنبشهای قومی مقولۀ اساسی قومیت است و در جنبشهای جوانان سن و سال افراد و...، در همه جا می‌بینید که یک مقوله عامل یا بازیگر شاخص است. در مورد مارکسیسم وضعیت اقتصادی طبقۀ کارگر و جایگاه آن در روابط تولیدی مطرح بود و حالا مثلا جنسیت، سن، قومیت، مذهب، زبان و... این جنبشهای اعتراضی همگی می‌توانند در همان چالۀ مارکسیسم بیفتند به ویژه از این نظر که باز بخواهند قواعد کلی کشف بکنند و نیز یک فاعل یا سوژۀ کلی که باید این قواعد را اجرا بکند. در مقابل این نگرش می‌توان نگرش دیگری قرار داد که شاید بتوان نام اجتماع‌گرایی بر آن گذاشت زیرا معادل فارسی دقیق ندارد.