«دانشنامه مصوّر دنیای شگفت‌انگیز سگ‌سانان» کتابی است نوشته‌ی جولیت کلاتن‌براک که نشر سایان آن را به چاپ رسانده است. خانواده‌ی سگ‌ها که آن‌ها را سگ‌سانان می‌نامیم شامل حدود ۳۵ گونه‌ی گرگ، شغال، روباه و سگ وحشی و اهلی است. سگ‌سانان گوشت‌خوار هستند و ویژگی‌هایی انطباقی برای شکار دارند: دندان‌هایشان برای کشتن، جویدن، شکستن استخوان‌ها و جنگیدن به کار می‌روند؛ حواس بینایی، شنوایی و بویایی‌شان در گرفتن رد شکار به آن‌ها کمک می‌کنند و بیشتر سگ‌های وحشی پاهایی کشیده برای تعقیب شکار دارند. همه‌ی سگ‌سانان پنجه‌رو هستند (روی انگشت‌هایشان راه می‌روند) و پنج چنگال در پاهای جلو و چهار چنگال در پاهای عقبشان دارند. در پاهای عقب بعضی سگ‌های اهلی چنگال پنجمی هم می‌بینیم. سگ‌سانان معمولاً یک‌بار در سال جفت‌گیری می‌کنند و بعد از دو ماه چند توله می‌زایند. سگ مادر هم، مثل همه‌ی پستانداران دیگر، به توله‌هایش شیر می‌دهد و تا چند ماه از آن‌ها مراقبت می‌کند.

سی میلیون سال پیش، در دوره‌ی اُلیگوسن، سینودیکتیس، نخستین جانور سگ‌مانند روی زمین پدیدار شد. قدیمی‌ترین سنگواره‌های خانواده‌ی سگ‌ها را در امریکای شمالی یافته‌ایم. تُمارکتوس، دیگر گوشت‌خوار سگ‌مانند، حدود ۲۴ میلیون سال پیش در دوره‌ی میوسن پدید آمد. سرده‌ی سگ که گونه‌ی گرگ از تبار آن زاده شد، حدود ۳۰۰ هزار سال پیش تکامل یافت. سگ‌سانان در روند تکامل گوشت‌خوارانی تیزدو شدند که -مثل خیلی از گونه‌های امروزی‌شان- در علفزارها شکار می‌کردند.

سگ‌های اهلی چشم‌ها و گوش‌هایشان را از گرگ‌ها به ارث برده‌اند. همه‌ی حواس این سگ‌ها به‌گونه‌ای تکامل یافته‌اند که بتوانند شکارچی اجتماعی شکارهای بزرگ باشند و زادکشی مصنوعی هم آن‌ها را در نژادهای مختلف تقویت کرده است. برای نمونه، آن دسته از توله‌های هوندهای تیزچشم که بینایی خوبی داشتند برای زادکشی انتخاب می‌شدند و در نتیجه، با گذشت زمان دید هوندها قوی‌تر هم شد. از دیگر تغییرهایی که در نتیجه‌ی زادکشی در بیشتر سگ‌های اهلی اتفاق افتاده است این است که چشم‌هایشان جلوسو هستند (یعنی در دو طرف سر قرار نگرفته‌اند). گرگ‌ها و سگ‌های اهلی در گرگ و میش غروب شکار می‌کنند، بنابراین دید قوی برای آن‌ها مهم است. روباه‌ها شب‌ها به شکار می‌روند و بیشتر به شنوایی متکی هستند.

همه‌ی سگ‌سانان شامه‌ی تیزی دارند و در همه‌ی سگ‌سانان وحشی -گرگ‌ها، سگ‌های وحشی، شغال‌ها و روباه‌ها- بویایی پیشرفته‌ترین حس است. سگ‌سانان به کمک بینی‌هایشان شکار می‌کنند، جفت می‌یابند و جانورانی را که پا به قلمرویشان می‌گذارند شناسایی می‌کنند. آن‌ها حتی از بوی جانوران دیگر می‌فهمند که از آن‌ها می‌ترسند یا نه. همه‌ی این‌ها به سبب بینی کشیده‌ی سگ‌ها ممکن شده است؛ بینی‌ای با چند ردیف استخوان ظریف که ذره‌های بو را جذب می‌کند. حس بویایی بعضی سگ‌های شکاری با زادکشی گزینشی تقویت شده‌اند. این سگ‌ها شامه‌ی بسیار تیزی دارند، اما نزدیک‌بین هستند.

خانواده‌ی سگ‌ها از نظر رفتار به دو گروه تقسیم می‌شوند: شکارچی‌های تک‌زی -روباه‌ها و سگ‌های وحشی امریکای جنوبی- که جز در دوره‌ی جفت‌گیری و فرزندپروری تنها زندگی می‌کنند، و شکارچیان اجتماعی -گرگ‌ها، شغال‌ها، کایوتی‌ها، سگ‌های شکاری افریقایی، سگ‌های وحشی آسیایی و سگ‌های اهلی که شبیه خانواده‌های انسانی رفتار می‌کنند: والدین رهبری خانواده را برعهده دارند و بچه‌ها، تا وقتی برای ترک کردن خانه به اندازه‌ی کافی بزرگ شوند، گوش به فرمان آن‌ها هستند. در گله‌ی گرگ‌ها، هر گرگ می‌داند که کدام اعضای دیگر گله در سلسله‌مراتب خانوادگی بالاتر یا پایین‌تر از خودش هستند و برای حفظ یا ارتقای جایگاهش سخت می‌جنگد.

در دانشنامه‌ی مصوری که انتشارات سایان آن را به چاپ رسانده است، گونه‌های مختلف سگ‌سانان و ویژگی‌های هریک توضیح داده شده است. تصاویر گوناگون این کتاب به کمک اطلاعات آن آمده تا درنهایت، خواننده‌ی کتاب با یک دانشنامه‌ی جذاب طرف باشد.

خرید کتاب دانشنامه مصوّر دنیای شگفت‌انگیز سگ‌سانان