گشتالت دو خطابه سلان

پاول سلان، این شاعر یهودی-آلمانی‌زبان، در حالی برنده‌ی دو جایزه‌ی مهم ادبیات آلمان (جایزه‌ی برمن و جایزه‌ی بوشنر) شد که مادرزاد آلمانی نبود، اما زبان و ادبیات آلمانی را از مادر آموخته بود. او باور داشت که «فقط در زبان مادری می‌توان حقیقت خود را گفت.» زبان مادری سلان با هویت فکری یهودی‌اش گره خورده و درست است که زبان شعر او آلمانی است، اما او صدای یهودی‌بودن خود را فریاد می‌زند و ترجیح می‌دهد از همان مسیری که گلوله به سمت مادر شلیک می‌شود، شعر بگوید. آنچه در این کتاب مراد است، آشنایی با دیدگاه‌های سلان نسبت به شعر و هنر است. سلان در طول این دو خطابه با گئورگ بوشنر، مارتین بوبر، استفان ملارمه، ژاک دریدا و مارتین هایدگر بیشترین رویارویی‌ها را به‌صورت موافق یا مخالف داشته است.
سلان یهودیت را وارد تفکر شعری می‌کند، اما شاید حق با ماریا تسوتایوا باشد که حکم تکان‌دهنده‌ای برای وضعیت شاعران وضع می‌کند: «همه‌ی شاعران یهودی‌اند.» دریدا در تفسیر این جمله‌ی سرنوشت‌ساز می‌نویسد: «همه‌ی شاعران یهودی‌اند، یعنی همه‌ی کسانی که با زبان سروکار دارند یا در آن ساکن هستند، یهودی‌اند.» یهودی یعنی مدار وضعیت بی‌خانمانی، بی‌سرزمینی و غربت. یهودی آن دیگری است که «هیچ ذاتی ندارد؛ هیچ‌چیز از خودش ندارد.» تنها چیزی که شاعر دارای آن است، زبان است. اما شاعران به زبانی سخن می‌گویند که همیشه از سرزمین اصلی‌شان دور می‌شوند. این در حالی است که شعر گفتن برای سلان، نوعی «بازگشت به خانه» است. به همین دلیل، او پس از آشویتس نیز به شعر گفتن ادامه داد، اما با زبانی «غنی شده از» هزار سخن تاریکی مرگ‌آور.