عنوان کتاب، مولف، مترجم یا ناشر مورد نظر خود را برای جستجو وارد کنید.
میمون‌ها و آدم‌ها / شش پرسش بزرگ درباره‌ی تکامل
کتاب «میمون‌ها و آدم‌ها» نوشته‌ی فرانسیسکو آیالا به همت نشر هوما به چاپ رسیده است. داروین ایده‌ی تبیین عالم با قوانین طبیعی را به جهان جانداران گسترش بخشید و بدین‌سان انقلاب علمی را کامل کرد. او برای تکامل اندام‌واره‌ها شواهدی مجاب‌کننده فراهم آورد. مهم‌تر از آن اینکه داروین انتخاب طبیعی را کشف کرد، فرآیندی که علت طراحی اندام‌واره‌ها را روشن می‌سازد. اکنون می‌توان سازگاری‌ها و تنوع موجود در جانداران، یعنی همان منشأ پیدایش گونه‌های جدید و پیچیده، و حتی خاستگاه نوع انسان را با فرایندی منظم از تغییر توضیح داد که زیر فرمان قوانین طبیعی است.
انقلابی علمی که در سده‌های شانزدهم و هفدهم روی داد، برداشتی را با خود به همراه آورد که عالم را چونان ماده‌ی در حرکتی قلمداد می‌کرد که زیر فرمان قوانین طبیعی قرار دارد. کشف‌های کوپرنیک، گالیله، نیوتن و دانشمندان دیگر انقلابی بنیادین را پدید آوردند، یعنی تعهد به این فرض اساسی که عالم از قوانین درون‌ماندگاری پیروی می‌کند که می‌توانند پدیده‌های طبیعی را توضیح دهند؛ اما تنوع و سازگاری‌های جانداران از قلمرو علم بیرون مانده بودند.
به نظر می‌رسید طراحی کارآمدِ اندام‌واره‌ها نیازمند طراح است، کسی که روشن می‌سازد چرا جانوران «چشم دارند تا ببینند، بال دارند تا پرواز کنند و باله دارند تا شنا کنند و گیاهان» برای فتوسنتز دارای کلروفیل‌اند. برداشت انسان از عالم به شمشیری دولبه تبدیل شده بود. تبیین‌های علمی مبتنی بر قوانین طبیعی بر جهان مادی غیرجاندار در زمین و آسمان سیطره داشتند. و از آن سو، تبیین‌های فوق‌طبیعی، که بر پایه‌ی افعال فهم‌ناپذیر آفریدگار یا دیگر عوامل فراطبیعی استوار بودند، خاستگاه و پیکره‌بندی جانداران، یعنی پُرتنوع‌ترین، پیچیده‌ترین و جذاب‌ترین واقعیت‌های جهان را تبیین می‌کردند.
این نبوغ داروین بود که این دوپارگی مفهومی را از میان برد. کشف انتخاب طبیعی از سوی داروین انقلاب علمی را کامل کرد، بدین ترتیب که طبیعت را برای زیست‌شناسی چونان نظامی قانونمند از ماده‌ی در حال حرکت به تصویر کشید که عقل انسان بدون درآویختن به عوامل فوق‌طبیعی قادر به تبیین آن است. انتخاب طبیعی یکی از بزرگ‌ترین ایده‌هایی است که تاکنون به ذهن آدمی رسیده و داروین یکی از تأثیرگذارترین دانشمندان همه‌ی دوران‌هاست.
نظریه‌ی تکامل زیست‌شناسانه مفهوم سازمان‌بخشِ محوری در زیست‌شناسی امروز است. تکامل به گونه‌ای علمی توضیح می‌دهد که چرا چنین انواع گوناگونی از اندام‌واره‌ها وجود دارند و شباهت‌ها و تفاوت‌های آن‌ها را نیز تبیین می‌کند. پیدایش انسان روی زمین را توضیح می‌دهد و پیوندهای زیست‌شناسانه‌ی او را با دیگر جانداران آشکار می‌سازد. فهمی از باکتری‌ها، ویروس‌ها و پاتوژن‌های پیوسته در حال تکامل در اختیارمان می‌گذارد و امکان می‌دهد تا به پرورش شیوه‌هایی کارآمد برای محافظت از خودمان در برابر بیماری‌هایی بپردازیم که این موجودات ایجاد می‌کنند. دانش درباره‌ی تکامل باعث پیشرفت در کشاورزی، پزشکی و فناوری زیستی شده است.
نظریه‌ی تکامل از سوی بسیاری، به‌ویژه در ایالات متحده‌ی امریکا، اما نه فقط آنجا، مجادله‌برانگیز به شمار می‌رود. این تصور برای من تعجب‌برانگیز است، متخصص ژنتیک و تکامل‌باوری که عمرش را وقف مطالعه‌ی شواهد و فرایندهایی کرده است که تکامل را موجه نشان می‌دهند. این موضوعی ورای هرگونه شک معقول است که اندام‌واره‌ها، از جمله انسان‌ها، از نیاکانی تکامل یافته‌اند که با آن‌ها بسیار فرق داشتند. تکامل اندام‌واره‌ها نزد دانشمندان با همان درجه از اطمینانی موردقبول است که ایشان نظریه‌های علمی تأییدشده‌ی دیگر را می‌پذیرند، نظیر چرخش زمین به دور خورشید، انبساط کهکشان‌ها، نظریه‌ی اتمی یا نظریه‌ی ژنتیکی وراثت زیست‌شناسانه.
«میمون‌ها و آدم‌ها»، شش پرسش بزرگ درباره‌ی تکامل می‌کوشد تا برخی از اصول محوری نظریه‌ی تکامل را توضیح دهد، با پاسخ به پرسش‌های مطرح در ذهن کسانی که با مفهوم تکامل جز شناختی گُنگ و مبهم آشنایی دیگری ندارند.
قسمتی از کتاب میمون‌ها و آدم‌ها:
تقریباً همه‌ی زیست‌شناسان بر سر این موضوع با یکدیگر همداستان‌اند که حیات از رهگذر فرایندهای طبیعی خودبه‌خود از همان مواد شیمیایی روی سیاره‌ی ما پدید آمد که امروزه اندام‌واره‌های زنده را تشکیل می‌دهند، نظیر کربن، نیتروژن، اکسیژن و هیدروژن. دانشمندان همچنین بر سر این موضوع نیز با یکدیگر همداستان‌اند که همه‌ی اندام‌واره‌هایی که روی زمین زندگی می‌کنند از صورت واحدی از حیات منشأ گرفته‌اند. آیا این به معنای آن است که ما می‌دانیم حیات چگونه آغاز شد؟ نه دقیقاً. اگرچه درباره‌ی منشأ حیات ایده‌های خوب و آزمایش‌های خوبی وجود دارد، بااین‌همه هنوز بر سر این موضوع اتفاق‌نظری نیست که حیات احتمالاً چگونه آغاز شده است. آنچه ما حقیقتاً می‌دانیم این است که کل حیات روی زمین از اصل و منشأ واحدی آغاز شده است، چرا که شواهد دراین‌باره قاطع‌اند.
حیات چیست؟ دو ویژگی اساسی حیات وراثت و سوخت‌وساز است. سلول‌ها با تقسیم‌شدن، با ساختن رونوشت‌هایی از خودشان، تولیدمثل می‌کنند. برای تداوم حیات، سلول‌های دختر باید همان اجزایی را به ارث ببرند که تشکیل‌دهنده‌ی سلول‌های مادر هستند. این اجزا شامل دستورعمل‌هایی درباره‌ی دستگاه شیمیایی سلول‌ها می‌شوند: اینکه کدام مواد شیمیایی را باید ساخت و اینکه مواد مزبور چگونه عمل می‌کنند. خود این دستورعمل‌ها به‌صورت مواد شیمیایی‌اند، اما سنتز مواد شیمیایی دستورالعمل‌ها نیازمند دستگاه شیمیایی سلول‌هاست. در اینجا، برای به‌کارانداختن این فرایند با مسئله‌ی مرغ و تخم‌مرغ روبه‌رو هستیم. دستورالعمل‌ها چگونگی عملکرد دستگاه شیمیایی را مشخص می‌کنند، اما بدون این دستگاه شیمیایی دستورالعمل‌های مزبور قابل سنتز نیستند. سندی را در نظر بگیرید که می‌خواهیم از آن روگرفت بگیریم: برای روگرفت به دستگاه فتوکپی نیاز دارید. یا به عنوان مثالی بهتر، رایانه‌های الکترونیکی را در نظر بگیرید: برای اجرای دستورالعمل‌ها به سخت‌افزار نیاز دارید، و برای ارائه‌ی دستورالعمل‌ها نیازمند نرم‌افزار هستید. در مورد حیات، نرم‌افزار شامل دستورالعمل‌هایی برای ساختن رایانه می‌شود.
اجزای حامل اطلاعات مولکول‌های دی‌ان‌ای و آران‌ای هستند. دی‌ان‌ای و آران‌ای رشته‌هایی متشکل از چهار نوع ماده‌ی شیمیایی‌اند که با حروف A،C،G و T در دی‌ان‌ای و A،C،G و U در آران‌ای نشان داده می‌شوند؛ این یعنی در آران‌ای، U جای T را می‌گیرد. اطلاعات وراثتی در قالب توالی‌هایی از چهار حرف منتقل می‌شوند، مشابه حروف الفبای انگلیسی. دستگاهی که واکنش‌های شیمیایی را به اجرا درمی‌آورد (موسوم به سوخت‌وساز) از آنزیم تشکیل شده است که پروتئین‌هایی هستند که می‌توانند بادقت بالا و با سرعت‌هایی بسیار بالاتر از هر دستگاه انسان‌سازی واسطه‌ی واکنش‌های شیمیایی شوند. پروتئین‌ها از رشته‌های طویلی از بیست جزء مختلف موسوم به آمینواسید تشکیل شده‌اند.
سلول‌ها از هزاران هزار جزء تشکیل شده‌اند، از جمله هزاران نوع مختلف آنزیم که با کارایی و دقت فوق‌العاده‌ای هزاران واکنش شیمیایی را اجرا می‌کنند که بسیاری از آن‌ها توالی‌هایی از واکنش هستند که دقیقاً تعیین شده‌اند. بازنمایی‌های تصویری فرایندهای سلولی، سلول‌ها را چونان شبکه‌هایی فوق‌العاده پیچیده نشان می‌دهند، تقریباً چیزی مثل کل سامانه‌ی حمل‌ونقل ایالات متحده‌ی امریکا. در اینجا، با بزرگراه‌ها و آزادراه‌هایی درون‌ایالتی و میان‌ایالتی روبه‌رو هستیم، با انواع و اقسام راه‌های دیگر، کوره‌راه‌ها، راه‌های ورودی خانه و ورودی‌های جاده‌ای؛ به این‌ها، چاه‌های نفت، پالایشگاه‌ها، پمپ‌بنزین‌ها و ماشین‌ها، کامیون‌ها، موتورسیکلت‌ها و دیگر وسایل نقلیه را نیز اضافه کنید، به علاوه‌ی کارخانه‌هایی که آن‌ها را می‌سازند و افزون بر این‌ها، رودخانه‌ها، راه‌های آبی، بندرگاه‌ها و انواع و اقسام کشتی‌ها، به علاوه‌ی فرودگاه‌ها، راه‌های هوایی، هواپیماها و کارخانه‌هایی نیز هستند که همه‌ی این‌ها را می‌سازند. شبکه‌ی فوق‌العاده پیچیده‌ی حمل‌ونقل ایالات متحده‌ی امریکا بی‌گمان از شبکه‌ی سازه‌ها و واکنش‌هایی شیمیایی که درون سلول‌ها روی می‌دهند پیچیده‌تر نیست.
میمون‌ها و آدم‌ها را مجتبی پُردل ترجمه کرده و کتاب حاضر در 101 صفحه‌ی رقعی و با جلد نرم چاپ و روانه‌ی کتابفروشی‌ها شده است.