جستجوی کتاب
عنوان کتاب، مولف، مترجم یا ناشر مورد نظر خود را برای جستجو وارد کنید.
ورود به فروشگاه
یادداشتهایی در باب خنده/ پدیدهای منحصربهفرد
کتاب «یادداشتهایی در باب خنده»، نوشتهی مارسل پانیول، به همت نشر درون به چاپ رسیده است. هر رسالهای که در باب خنده نوشته میشود صرفاً مجموعهای طولانی از داستانها یا واژگان خندهدار را به همراه توضیحاتی قانعکننده به ما عرضه میکند. متأسفانه، نویسندگان فقط داستان، توجیهات متفاوت و بذلهگویی به خورد ما میدهند و نهایتاً فلاسفهای همچون برگسون کبیر همگی اذعان میکنند: هدف ما این نبوده که مفاهیم خندهدار را در قالبی بسیار گسترده و ساده بریزیم؛ یا همانند ریبو، فیلسوف عالیرتبه، میگویند: خنده در چنان شرایط گوناگون و مختلفی رخ میدهد که تقلیل دادن همهی آنها به یک علت بسیار مشکل است. خنده پدیدهای منحصربهفرد است، دستکم از لحاظ تجلی، انقباض کمابیش شدید استخوانِ گونه همراه با نوعی اسپاسم مجاری تنفسی. بهرغم اینکه فیلسوفان اقرار کردهاند که قادر نیستند فرمولی برای خنده ارائه کنند، بسیاری از آنها توضیحاتی دادهاند که به فرمول شباهت دارد. لوسین فابر، در اثر بسیار درخشانش «به نام خنده و خندهروها» مینویسد: نظریهی برگسون را میتوان رویهمرفته به این شکل خلاصه کرد: هر آنچه از یک طرف به ما توهم زندگی و از طرف دیگر، توهم نوعی نظم مکانیکی را بدهد، خندهدار است. نظریهی ملینان کلیتر است: هر آنچه بتواند از یک طرف در بطنِ پوچی و از طرف دیگر در یک تقسیمبندی آشنا قرار گیرد، خندهدار است. مسلم است که این اصول، که حاصل تأملات اندیشمندان گرانقدر است، نتیجهی پژوهشهای طولانی و مجدانه بوده و میتواند برخی از حالات خاص خنده را توضیح دهد. با وجود این، در اینجا به نقد روش یا نظریهی این فلاسفه پرداخته نمیشود، بلکه خودِ معنای این پژوهشها و هدفی نقد میشود که به نظر میرسد این فلاسفه در نظر داشتهاند: یعنی کشف منابع کمدی در طبیعت. درواقع وقتی گفته میشود هر عملی خندهدار است، به این معنی است که چندین منبع کمدی وجود دارد، همانطور که چندین منبع برق وجود دارد، یعنی تأیید میکنیم که در شکلها، جابهجاییها و شخصیتهای خاصی چند واحد ارگ معروف وجود دارد که منتظر است تا بر روی استخوان گونهی رهگذران بپرد.قسمتی از کتاب یادداشتهایی در باب خنده:
بسیاری از افراد بهخاطر یک قهقهه و گاهی بهخاطر یک لبخند، شمشیر به دست گرفته و به دوئل رفتهاند: برای پاک کردن ننگ باید خون ریخته میشد. چه ننگی؟ این ننگ که شخص خندان با خنده یا لبخندش وانمود کرده بر شخص مورد تمسخر برتری دارد. به این خاطر که شخص خندان خودش را فاتح اعلام کرده، شخص مورد تمسخر -برای آنکه بتواند او را در صورت امکان مغلوب کند- به دنبال انتقامجویی است. اگر کسی مضحکهی روستا یا محلهاش شده باشد، به این معناست که تمامی ساکنان روستا یا محله، خودشان را برتر از او میدانند: خود او نیز گاهی اوقات این را باور دارد و ازاینرو شرمسار است. در جامعه همه میتوانند به من بخندند بیآنکه مرا عصبانی کنند. مردم به من میخندند چون کلاهی بر سرم گذاشتهام که برازندهی من نیست، چون گونهام ورم کرده یا گاف دادهام. آنهایی که میخندند شیفتهی برتریِ جزئیشان هستند؛ من این حق را برایشان قائل شدهام و خودم هم میخندم، چون آنها دوستانم هستند. میتوانید دوست را اینگونه تعریف کنید: فردی که میتواند به من بخندد بیآنکه موجب عصبانیتم شود. از این گذشته، زمانی که با دوستانمان هستیم، سعی میکنیم یکدیگر را بخندانیم، یعنی برای یک لحظه خودمان را فرودستتر از دوستانمان نشان میدهیم تا موجب تفریح جزئی آنها شویم. بنابراین پدربزرگ با کمال میل و بادقت، بالای گهوارهی نوهاش شکلک درمیآورد و با این کار عزتش را زیر پا میگذارد و چهرهی نجیبش را بیآبرو میکند. پدرخوانده از این هم فراتر میرود: چهار دستوپا راه میرود، زوزه میکشد و پارس میکند، درحالیکه عموجان هم آواز پرندگان کوچک را تقلید میکند. این تحقیر در ملأ عام با نیت خنداندن کودک خردسال انجام میشود، به این معنی که کاری میکنیم تا احساس برتری به او دست بدهد و چندین برده به او عرضه میکنیم که عظمت و صداقت عشقشان را از طریق به ابتذال کشاندن عزتشان ابراز میکنند تا کودک بتواند اعتمادبهنفس به دست آورد. ذکر این نکته لازم است که اگر این سیستم آموزشی بیشازحد ادامه یابد، ذهنیت برتر بودن در ذهن کودک اغراقآمیز خواهد شد و تحمل کردنش دیگر بههیچوجه ممکن نیست. یادداشتهایی در باب خنده را امیرحسین ممتازی ترجمه کرده و کتاب حاضر در ۷۸ صفحهی رقعی با جلد نرم و قیمت ۳۸ هزار تومان چاپ و روانهی کتابفروشیها شده است.
در حال بارگزاری دیدگاه ها...