عنوان کتاب، مولف، مترجم یا ناشر مورد نظر خود را برای جستجو وارد کنید.
پیشگامان نمایش در ایران/ چهرههای تاثیرگذار در هنر نمایش
کتاب «پیشگامان نمایش در ایران» به کوشش ناصر حسینیمهر و به همت نشر ماهریس به چاپ رسیده است. در سالهای آغازین نیمهی دوم قرن بیستم، حرکتی در تئاتر اروپا شکل گرفت که خاستگاه آن چند کشور بود از جمله فرانسه و آلمان. این حرکت جدید بعد از مدتی، تئاتر مدرن یا تئاتر نوین لقب گرفت که حتی به نوگرایان سلف خود هم بیاعتنا بود، چیزی مثل ادبیات مدرن یا موسیقی مدرن که از میراث نیاکان خود تا حدودی فاصله گرفت، بهویژه با دور شدن از شکلهای سنتی در تئاترهای ناتورآلیستی و رئالیستی که عموماً بر مبنای احساس خالص استوار بود، مثل کارهای هبل، زولا، هوگو و حتی ایبسن و چخوف و... همچنین پس از سپری شدن اکسپرسیونیسم و دورهی تأثیرگذار برتولت برشت. شاید بشود از ساموئل بکت بهعنوان آغازگر این جنبش در ادبیات دراماتیک نام برد و از نمایشنامهی معروف او «در انتظار گودو»، که در سال ۱۹۵۳، در تئاتر بابیلون پاریس، نطفهی نمایشنامهنویسی مدرن، اجرا شد، و این گرایش یعنی گرایش برتری متن بر اجرا و جادوی واژهها، بهویژه در آثار سارتر، کامو، یونسکو، ویتکیهویچ و آداموف، تا دو دهه در اروپا و بسیاری از کشورهای جهان فرمانروایی مطلق داشت و سرگردانی، اضطراب و درک پوچانگارانه از زندگی پس از جنگ و نیز زخمی که بر روح اروپایی وارد آمده بود را منعکس میکرد. تا آنکه بهتدریج و با دگرگونیهای اجتماعی_فرهنگی در پایان دههی هفتاد و مبارزهی بنیادی با قوانین کهنهی اجتماعی دگرگونیهایی هم در تئاتر اروپا و برخی کشورهای جهان پدید آمد. تئاتر مدرن تغییر شکل داد و تنوع بیشتری گرفت.
اما در چنین مقطعی تئاتر ایران در راه دیگری قدم برمیداشت، راهی که بهدرستی و بهطور طبیعی و نیز منطبق با ملزومات اجتماعی این سرزمین به وجود آمده بود. دورانی که نخستین نمایشنامهها -برخلاف نظر دکتر جنتی عطایی که نخستین نمایشنامهها را تقلید از اروپاییان میدانست- با اقتباس یا بهرهبرداری از دستاوردهای پیشگامان تئاتر اروپا نوشته شد. منظور دههی نخست و دوم قرن جدید خورشیدی و آن دورهی طلایی تئاتر در تهران (بهخصوص در تئاترهای لالهزار) است که با حضور هنرمندانی اندیشمند و مستعد نظیر عبدالکریم محققالدوله، حسن مقدم، میرزاده عشقی، رضا کمال شهرزاد، ظهیرالدینی، نصر، کرمانشاهی، عبدالحسین نوشین، مهرتاش و دیگران ارتباطی عمیق و تنگاتنگ با مخاطبان برقرار میکرد و تئاتر ملی را سامان میداد و بعدها، از دههی چهل و پنجاه، با حضور نمایشگران و نمایشنامهنویسانی با گرایشهایی متفاوت، سیر طبیعی و واقعی این هنر در ایران طی کرد، نمایشگرانی که به نقش تردیدناپذیر اجتماعی آن پی برده بودند و آثارشان منتقدانه و روشنگرانه بود؛ تصویر زمانه و زندگی پیرامونشان بود و همواره بر لبهی تیغ سانسور راه میرفتند که ناگهان پژواک آوانگاردیسمِ اروپا در آثار خام و تقلیدوار متوهمان مدرنیسم، ادبیات دراماتیک ما را آشفته کرد و چون این موج وارده از ریشهها و پیوندهای فرهنگی و زبان ما دور و بیگانه بود سالها طول کشید تا تأثیرات نامطلوب آن تبدیل شود به ویژگیهایی مناسب و ملموس در ادبیات دراماتیک امروز ما. حال آنکه شکلگیری این نهضت تئاتری در اروپا، چه پیش و چه پس از دو جنگ جهانی، یک ضرورت بود؛ ضرورت اجتماعی_فرهنگی، و مدعیان آن در دههی شصت و هفتاد اروپا با تحولات تازه اجتماعی، بسیار رادیکالتر شده و رویکردی سراسر سیاسی پیدا کرده بودند و بر ضد نابرابریها و بیعدالتیهای اجتماعی برخاستند، نمونهی بارز آن آثار پرخاشجویانهای بود که در فستیوال نانسی فرانسه بین سالهای ۱۹۶۳ تا ۱۹۸۳ اجرا میشد، درحالیکه همین ایام آوانگاردیستهای دوآتشهی ایرانی با افادههای روشنفکرمآبانهشان اصرار عجیبی داشتند تا آثارشان حتیالمقدور فاقد تحلیل و بررسیهای اجتماعی باشد و تنها بسنده میکردند به بازیهای کسالتبار و بیمفهوم.
ظهور آسان آوانگاردیسم بدلی در جامعهی تئاتری ما به دلایل عدم پشتوانه و ریشههای عمیق تئاتر در بافت فرهنگی دور از انتظار نبود و شاید یکی دیگر از دلایل این تأثیرپذیری، نزدیکی به مرزهای اروپا و همچنین انعطافپذیری نژاد ایرانی در برابر فرهنگهای مهاجم باشد. حال آنکه چنین تأثیراتی در سنتهای نمایشی هند و ژاپن و چین کمتر دیده میشود. آنها بدون هیچ دغدغهای راه خود را میروند و با تکیه بر پیشینهی غنی نمایشی خود نیازی به تقلید یا عاریت گرفتن شیوههای بیگانه احساس نمیکنند. برعکس، این دیگران هستند که همواره از گنجینههای نمایشی آنان سود بردهاند، اما تئاتر کشورهایی نظیر ایران، ترکیه، الجزایر و حتی کوبا و مکزیک هم بدون هیچ تحولی در نیم قرن گذشته و با تکرار همیشگی خود، منتظر ظهور حرکتهایی در تئاتر جهان است تا خود را متحول سازد.
کتاب حاضر شامل مجموعه گفتوگوها با چهرههایی است که در شکلگیری و رشد هنر نمایش در ایران نقشی بنیادین داشتهاند.
کتاب پیشگامان نمایش در ایران در ۳۱۰ صفحهی رقعی با جلد سخت چاپ و با قیمت ۱۳۰ هزار تومان روانهی کتابفروشیها شده است.
خرید کتاب پیشگامان نمایش در ایران