بار هستی/ سبکی و سنگینی

رمان «بار هستی» اثر درخشان میلان کوندرا، با ترجمه‌ی پرویز همایون‌پور، در قالب جلد سخت و به همت نشر قطره به چاپ رسیده است. بار هستی تفکر و کاوش درباره‌ی زندگی انسان و تنهایی او در جهان است، جهانی که در واقع دامی بیش نیست و بشر مغرور و سرگردان، گرفتار در ریسمان‌‌های به‌هم‌تنیده‌ی آن، در تلاش است. چگونه بار هستی را به دوش می‌کشیم؟ آیا سنگینی بار، هول‌انگیز و سبکی آن دل‌پذیر است؟ بار هرچه سنگین‌تر باشد، زندگی ما به زمین نزدیک‌تر، واقعی‌تر و حقیقی‌تر است... در عوض، فقدان آن سبب سبک‌تر شدن انسان حتی از هوا می‌شود، تا جایی که به پرواز درآید، از زمین و انسان زمینی دور گردد و به‌شکل موجودی نیمه‌واقعی درآید و حرکاتش آزاد و بی‌معنا شود. برداشت فلسفی و زبان نافذ کتاب، از همان آغاز خواننده را با مسائل بنیادی هستی بشر روبه‌رو می‌کند و به تفکر وامی‌دارد. شخصیت‌های رمان با بیان احساسات، تفکرات و رؤیاهای خود، موقعیت انسان را در برابر چشمان ما به نمایش می‌گذارند و تلخ‌کامی‌ها و سرخوردگی‌هایش را می‌نمایانند. شخصیت جالب توما، عشق و حسادت ترزا، خیانت سابینا، وفاداری فرانز و ظلم و جوری که مردم چکسلواکی در قرون متمادی تحمل کرده‌اند، داستان رمان را جذاب و خواننده را مسحور می‌کند. زمینه‌ی تاریخی رمان و بازتاب رویدادهای هجوم قوای شوروی به چکسلواکی در سال ۱۹۶۸، جذابیتی دوچندان به کتاب می‌بخشد و به اهمیت و کیفیت آن می‌افزاید. دید فلسفی، وسعت و غنای اندیشه و زبان شیوای نویسنده، از این کتاب اثری هنری می‌‌‌آفریند. توما و ترزا شخصیت‌های اصلی کتاب‌اند. با اینکه توما بهترین جراح یکی از بیمارستان‌های پراگ است و مایل نیست هیچ زنی به زندگی‌اش وارد شود، یک رشته اتفاق شش‌گانه او را به سوی ترزا می‌کشاند -که پیشخدمت رستورانی در شهری کوچک است.- در سراشیب لغزنده‌ی سنگینی و به‌خاطر عشق ترزا،-زنی که جلوه‌ی اتفاق مطلق است،- توما آزادی، حرفه و همه‌چیز خود را فدا می‌کند. ترزا با آرمان‌خواهی ساده‌دلانه و احساسات پاک و بی‌آلایش خود، ابطال تمام تضادها، ابطال دوگانگی تن و روان و حتی ابطال زمان را طلب می‌کند و چون تحقق خواسته‌هایش امکان‌پذیر نیست، رنج می‌برد و رؤیاهایی وحشتناک می‌بیند. این رؤیاها که بازتاب غم و اندوه بی‌‌پایان اوست، زندگی توما را دگرگون می‌سازد. کوندرا «کاوشگر هستی» است و در این راه، اهمیت و نقش رمان را بس عظیم می‌داند. او در آرزوی آن است که رمان، جهان زندگی را پیوسته روشنایی بخشد و از انسان در برابر فراموشی هستی حراست کند. نوشته‌های او را باید به دور از هرگونه پیش‌داوری، با استقلال کامل فکری و با ذوق شاعرانه خواند و باز خواند.

قسمتی از کتاب «بار هستی»:

فقدان کامل بار موجب می‌شود که انسان از هوا هم سبک‌تر شود، به پرواز درآید، از زمین و انسان زمینی دور گردد و به‌صورت یک موجود نیمه‌واقعی درآید و حرکاتش، هم آزاد و هم بی‌معنا شود. بنابراین کدام‌یک را باید انتخاب کرد: سنگینی یا سبکی؟ پارمنید شش قرن قبل از مسیح، این سؤال را از خود کرد. به نظر او جهان به عوامل متضاد تقسیم شده است: تاریکی و روشنایی، کلفتی و نازکی، گرما و سرما، هستی و نیستی. او یک قطب تضاد را مثبت (روشنی، گرمی، نازکی، هستی) و دیگری را منفی می‌پنداشت. تقسیم‌بندی عالم به قطب‌های مثبت و منفی، می‌تواند از فرط سادگی کودکانه به نظر بیاید، اما این پرسش به‌هیچ‌وجه کودکانه نیست: سبکی یا سنگینی، کدام مثبت است؟ پارمنید پاسخ می‌داد: سبک مثبت و سنگین منفی است. آیا او حق داشت؟ سؤال همین است و تنها یک‌چیز مسلم است، تضاد سنگین و سبک، اسرارآمیزترین و مبهم‌ترین تضادهاست. سال‌های زیادی است که به توما فکر کرده‌ام، اما در پرتو این تفکرات است که برای نخستین‌بار او را به‌روشنی مشاهده می‌کنم. او را می‌بینم که جلوی یکی از پنجره‌های آپارتمانش ایستاده، چشمانش را به آن سوی حیاط و به دیوار ساختمان مقابل دوخته و نمی‌داند چه کند. توما تقریباً سه هفته‌ی پیش در یکی از شهرهای کوچک بوهم با ترزا آشنا شده بود و حدود یک ساعتی را با هم گذرانده بودند. سپس ترزا او را تا ایستگاه راه‌آهن همراهی کرد و تا لحظه‌ی سوار شدن به قطار منتظر ماند. ترزا ده روز پس از آن، برای دیدن او به پراگ رفت. بار هستی در ۳۲۸ صفحه رقعی با جلد سخت چاپ و با قیمت ۶۲ هزار تومان عرضه شده است.