ارسن ولز به روایت آندره بازن

کتاب اُرسن ولز نوشته آندره بازن نویسنده و منتقد بزرگ فرانسوی به همت نشر مهرنوروز به چاپ رسیده است. آندره بازن نویسنده و منتقد فرانسوی سینما، ۴۰ سال بیشتر عمر نکرد. اما در خلال همین عمر کوتاه به جایگاه تاثیرگذارترین تحلیل‌گر و منتقد سینمایی در همه دوران‌ها دست یافت. آندره بازن با مقالاتش در وجوه مختلف زیبایی شناسی، فنی و سیاسی سینما و هم‌چنین فرایند فیلم‌سازی، اعتبار و مرتبه‌ای والا به رسانه فیلم بخشید. ژان رنوار، فیلم‌سازی که ارسن ولز از او به عنوان بزرگ‌ترین کارگردان سینما یاد می‌کند درباره آندره بازن گفته است: در گذشته‌های دور که حاکمان هنوز در هیبت حاکم بودند، شاعرانی بودند که در آثارشان بزرگی آن‌ها را تثبیت می‌کردند. کم نبودند آواز خوان‌هایی که از موضوع آوازشان بزرگ‌تر می‌شدند. این‌جاست که آندره بازن، چهره در چهره سینما می‌ایستد. حتی اگر روزی سینما وجود نداشته باشد، نوشته‌های آندره بازن باقی خواهد ماند. فرانسوا تروفو از جوانان شورشی کایه می‌گوید: در ژوئیه‌ی سال ۱۹۴۶، که همشهری کین در پاریس به نمایش درآمد، آندره بازن منتقدی جوان بود. او ۲۲ سال داشت و دو سال بود که به طور حرفه‌ای نقد می‌نوشت. همشهری کین در کنار روز می‌دمد مارسل کارنه، قاعده بازی ژان رنوار و مسیو وردو چارلی چاپلین، بی شک از آن دسته فیلم‌هایی بود که او را بیش از بقیه به هیجان آورد. مقالات بازن درباره چارلی چاپلین و ارسن ولز وی را در جایگاه رهبری منتقدان جوانی قرار داد که پس از جنگ برای نشریات اکران فرانسز و لارِوو دوسینما نقد می‌نوشتند. این آخری بعد از ۲۰ شماره تعطیل شد و چیزی بعد در قالب کایه دو سینما دوباره متولد شد. تحسین بازن از بچه اعجوبه‌ای اهل کنوشا، عنوانی که نشریات آن زمان به وِلز داده بودند هرگز دستخوش تغییر نشد، زیرا اولین کتابش را در سال ۱۹۵۰ به ولز اختصاص داده بود که کار فیلمبرداری مکبث را به اتمام رسانیده و در حال تدارک اتللو بود. این کتاب کوچک، با پیشگفتار خارق‌العاده‌ای از ژان کوکتو بسرعت نایاب شد و به جمع کتاب‌های گنجینه‌ای پیوست ؛ و بازن در سال ۱۹۵۸، کمی پیش از مرگش، تحت تاثیر شور و شوق ناشی از دیدن فیلم بارقه‌ی شیطانی (ضربه شیطان) نسخه بازنویسی شده و گسترده‌تری آماده کرد که با ترجمه جاناتان روزنبام به صورت کتابی که در دست دارید منتشر شد. ارسن ولز البته هرگز یک فیلمساز کاملا آمریکایی نشد زیرا هرگز یک بچه‌ی کاملا آمریکایی نبود. او مثل هنری جیمز، از یک فرهنگ بین‌المللی بهره‌مند بود و بهای چنین شرایطی را با زیان عدم احساس در وطن بودن در هیچ‌جا می‌پرداخت؛ او در اروپا آمریکایی و در آمریکا اروپایی بود و همواره چنین ماند، و اگر نه انسانی از هم گسسته، اما حداقل انسانی تقسیم شده بود.

در قسمتی از کتاب حاضر می‌خوانیم:

فیلمبرداری همشهرین کین پانزده هفته طول کشید. فیلم در ۲۳ اکتبر ۱۹۴۰ آماده تدوین بود. فیلمبرداری آن در شرایطی کاملا مخفی انجام شده بود. در این باره داستان‌های جالبی وجود دارد. از جمله این که: عده‌ای تهیه کننده که جسارت کرده بودند تا در جریان فیلمبرداری به استودیو وارد شوند بازیگرانی را دیدند که به دستور کارگردان بیسبال بازی می‌کردند. علیرغم یا شاید به علت-این احتیاط‌کاری‌ها، شایعاتی مبنی بر مایه‌های رسوا کننده فیلمنامه بر سر زبان‌ها بود. لوئلا پارسونز، روزنامه‌نگار معروف، کارمند یکی از روزنامه‌های غول مطبوعاتی، ویلیام راندلف هرست که تا آن زمان از ولز حمایت می‌کرد خود را موظف دید به اطلاع رئیسش برساند که داستان قهرمان فیلم از زندگی هرست الهام گرفته شده است. آن چه بعدا اتفاق افتاد ثابت کرد این شایعات بی اساس نبوده‌اند. به رغم تکذیب‌های ولز و آر ک او، هرست مجوز تماشای فیلم تدوین شده را به وسیله وکلای خود و خانم پارسونز به دست آورد. آن چه آن‌ها در فیلم دیدند همه چیز را روشن کرد و هرست با تمام توان کوشید تا از پخش فیلم جلوگیری کند. در حقیقت ادعای هرست از نظر قانونی بسیار ضعیف بود و شیفر (تهیه کننده) مثل ولز به خوبی از این موضوع اطلاع داشت. آن‌ها بر موضع خود پافشاری کردند و حتی پخش تجاری فیلم را با تبلیغات وسیع برای روز ۱۴ فوریه ۱۹۴۱ اعلام کردند. هرست، که از طریق قانونی به نتیجه‌ای نرسیده بود، دست به نبردی غیر رسمی اما موثرتر زد. روزنامه‌های او فیلم‌های استودیو آر ک او را بایکوت کردند و فعالیت خصمانه‌ای علیه شرکت آغاز شد. در همان حال سایر استودیوهای بزرگ هالیوود نیز تحت فشار قرار گرفتند. حتی در یک مقطع زمانی بحث بر سر ایجاد کنسرسیومی برای خرید نگاتیوهای فیلم و معدوم کردن آن‌ها کاملا داغ شد! اُرسن ولز را مهدی رحیمیان ترجمه کرده و کتاب حاضر در ۱۶۲ صفحه رقعی با جلد نرم چاپ و با قیمت ۳۷ هزار تومان روانه کتابفروشی‌ها شده است.